Bộ Khoa học, Công nghệ và Đổi mới sáng tạo Malaysia (MOSTI) đã đặt ra mục tiêu phát triển một hệ sinh thái khởi nghiệp toàn diện và mạnh mẽ trong giai đoạn 2021-2030, với việc khởi động Lộ trình Hệ sinh thái Khởi nghiệp Malaysia (SUPER). Nỗ lực này nhằm cung cấp sự hỗ trợ về tài chính, kỹ thuật và chính sách cho các startup ở mọi giai đoạn, từ giai đoạn ý tưởng đến khi phát triển toàn cầu. Một phần quan trọng trong chiến lược này là việc khuyến khích các nhà đầu tư nhà nước và tư nhân tham gia vào việc phát triển các công ty khởi nghiệp. Malaysia hướng tới việc xây dựng một môi trường khởi nghiệp bền vững, hỗ trợ các doanh nghiệp vượt qua các thách thức và rào cản, đồng thời thu hút nhân tài và nhà đầu tư quốc tế.

Hệ sinh thái khởi nghiệp của Malaysia hiện tại đã đạt được những thành tựu đáng kể. Với khoảng 800-1.200 startup đang hoạt động, Malaysia là một trong những điểm đến lý tưởng cho các doanh nhân khởi nghiệp nhờ vào chi phí thấp, chất lượng cuộc sống cao và sự hỗ trợ mạnh mẽ từ chính phủ. Đặc biệt, Malaysia đứng thứ hai trong khu vực Đông Nam Á về chỉ số kinh tế nền tảng kỹ thuật số, chỉ sau Singapore. Các ngành khởi nghiệp như fintech và trò chơi cũng đang phát triển mạnh mẽ, thể hiện tiềm năng đáng kể của hệ sinh thái này. Tuy nhiên, mặc dù có những thế mạnh này, Malaysia vẫn cần tiếp tục cải thiện và phát triển để trở thành một quốc gia công nghệ cao vào năm 2030, như mục tiêu của Chính sách Quốc gia về khoa học, công nghệ và đổi mới sáng tạo.

Tuy nhiên, hệ sinh thái khởi nghiệp của Malaysia cũng đối mặt với một số thách thức lớn. Một trong những vấn đề quan trọng là thiếu vốn từ khu vực tư nhân. Mặc dù chính phủ đã đầu tư trực tiếp vào các startup thông qua các quỹ như Quỹ Cradle, MTDC và MDEC, các quỹ này thường đóng vai trò là cổ đông thay vì hỗ trợ gián tiếp như các quỹ đầu tư mạo hiểm ở các quốc gia khác như Anh, Mỹ hay Singapore. Điều này làm giảm khả năng thu hút vốn đầu tư tư nhân và làm giảm động lực phát triển cho các startup trong các giai đoạn sau của vòng đời.

Ngoài vấn đề về vốn, Malaysia còn gặp phải thách thức về thiếu nhân tài, đặc biệt là những người có kỹ năng kỹ thuật số. Các tài năng địa phương thường thiếu tư duy khởi nghiệp do sợ thất bại, trong khi thị thực cho tài năng nước ngoài chưa đủ hấp dẫn để thu hút nhân tài quốc tế. Điều này ảnh hưởng không nhỏ đến sự phát triển của các startup, khi nguồn lực nhân sự không đủ mạnh để đáp ứng nhu cầu phát triển công nghệ và đổi mới sáng tạo. Theo một khảo sát, 45% người Malaysia không bắt đầu kinh doanh vì sợ thất bại, điều này thể hiện sự thiếu tự tin trong môi trường khởi nghiệp.

Cuối cùng, mặc dù Malaysia có nhiều chương trình hỗ trợ cho các startup, nhưng thiếu một lộ trình rõ ràng để các công ty có thể từ giai đoạn ý tưởng chuyển sang thương mại hóa sản phẩm. Nghiên cứu cho thấy, mặc dù Malaysia đã tăng cường nghiên cứu khoa học và đổi mới sáng tạo, nhưng tỷ lệ các sản phẩm nghiên cứu được thương mại hóa vẫn còn rất thấp. Điều này một phần do thiếu sự kết nối giữa các cơ sở nghiên cứu và các thị trường thực tế, khiến cho các startup gặp khó khăn trong việc chuyển đổi ý tưởng thành sản phẩm khả thi trên thị trường. Các chính sách và quy định hiện tại còn thiếu sự linh hoạt và chưa đáp ứng đủ yêu cầu của các startup đang trưởng thành, dẫn đến những khó khăn trong việc mở rộng quy mô và phát triển bền vững.

Lộ trình Hệ sinh thái khởi nghiệp Malaysia 2021-2030 được xây dựng thông qua một quá trình nghiên cứu và lắng nghe sâu sắc từ các bên liên quan chính. Malaysia đã tổ chức các cuộc họp trọng tâm và hội thảo tương tác với các startup, nhà đầu tư, chính phủ, và các tổ chức giáo dục để hiểu rõ các thách thức và nhu cầu của từng nhóm. Các hoạt động này giúp xác nhận những giả thuyết ban đầu và đề xuất các biện pháp can thiệp hiệu quả nhằm cải thiện hệ sinh thái khởi nghiệp. Mục tiêu là tạo ra một môi trường toàn diện, không bỏ lại ai phía sau, và bảo vệ lợi ích của tất cả các bên liên quan.

Trong quá trình xây dựng lộ trình, Malaysia đã tham khảo các mô hình thành công từ các hệ sinh thái khởi nghiệp hàng đầu thế giới. Silicon Valley là một ví dụ điển hình, nơi có một "hệ sinh thái kép" với sự kết hợp giữa các công ty lớn và các startup nhỏ, giúp các startup dễ dàng tiếp cận vốn, nhân lực và các cơ hội hợp tác. Những yếu tố như tài năng chất lượng, các liên minh chiến lược, và môi trường đầu tư thân thiện đã giúp Silicon Valley duy trì vị trí dẫn đầu. Malaysia học hỏi từ những mô hình này để tạo ra một môi trường khởi nghiệp tương tự, nơi các startup có thể phát triển mạnh mẽ.

Bên cạnh đó, Malaysia cũng học hỏi từ các quốc gia như Vương quốc Anh và Singapore, nơi có sự can thiệp mạnh mẽ từ chính phủ. Vương quốc Anh đã xây dựng thành công một trung tâm fintech thông qua chính sách thử nghiệm, giúp các startup fintech phát triển nhanh chóng. Tại Singapore, sự phối hợp chặt chẽ giữa chính phủ và các tổ chức thúc đẩy đã đưa quốc gia này trở thành một trung tâm công nghệ lớn của Đông Nam Á. Malaysia đã học từ những bài học này và áp dụng những chính sách khuyến khích đầu tư, đổi mới sáng tạo và hỗ trợ các startup trong nước.

Lộ trình Hệ sinh thái khởi nghiệp của Malaysia cũng phù hợp với các chiến lược quốc gia quan trọng như Tầm nhìn Thịnh vượng chung 2030 và Chính sách Quốc gia về Khởi nghiệp 2030. Các mục tiêu này nhấn mạnh việc phát triển nền kinh tế kỹ thuật số, thúc đẩy sáng tạo và đổi mới, đồng thời cải thiện môi trường đầu tư cho các doanh nghiệp khởi nghiệp. Chính phủ Malaysia cam kết cung cấp các hỗ trợ cần thiết để giúp các startup phát triển bền vững, góp phần nâng cao sức mạnh cạnh tranh và cải thiện chất lượng cuộc sống cho người dân.

Lộ trình này đặt ra các kết quả kỳ vọng rõ ràng, bao gồm việc gia tăng số lượng và chất lượng các startup, đặc biệt là các startup công nghệ sâu (Deep Tech). Malaysia đặt mục tiêu có 5.000 startup vào năm 2025 và tăng số lượng bằng sáng chế lên 10.000 vào năm 2030. Ngoài ra, lộ trình cũng nhắm đến việc thúc đẩy sự phát triển của các kỳ lân công nghệ (unicorns), với mục tiêu có ít nhất 5 kỳ lân trong nước vào năm 2025. Những kết quả này sẽ giúp Malaysia trở thành một trong những trung tâm khởi nghiệp hàng đầu thế giới và đóng góp vào sự thịnh vượng chung của quốc gia.

N.L.H (NASATI), theo Malaysia startup ecosystem roadmap, 1/2025