Một nghiên cứu mới đây chứng minh rằng hoàn toàn có thể điều chỉnh được tác dụng hay mức độ hiệu quả của loại thuốc trị tiểu đường loại 2 thông thường bằng cách sử dụng các chất chuyển hóa được sản xuất bởi một số loài vi khuẩn đường ruột. Nghiên cứu cung cấp những hiểu biết thú vị về ảnh hưởng của vi sinh vật (microbiome) đến tác dụng của thuốc hay cụ thể hơn là hoạt động của thuốc ngày càng được chú ý vì tác dụng kéo dài tuổi thọ cho con người.

Metformin không phải là một loại thuốc mới mà nó nằm trong Danh sách các thuốc thiết yếu của Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) và hiện được sử dụng phổ biến trong điều trị bệnh tiểu đường, có tác dụng làm giảm lượng đường glucose trong máu ở bệnh nhân tiểu đường loại 2. Tuy nhiên, trong vài năm qua, các nhà khoa học đã bắt đầu nhận thấy thực tế rằng tỷ lệ ung thư ở bệnh nhân dùng metformin có xu hướng thấp hơn và tuổi thọ của những người này cũng cao hơn so với những người khác.

Nghiên cứu tổng hợp được công bố vào năm 2017 đã xem xét một số nghiên cứu và kết luận có mối liên kết giữa metformin với khả năng kéo dài tuổi thọ và sức khỏe không phụ thuộc vào tác dụng của nó trong điều trị bệnh tiểu đường. Một số nghiên cứu trên động vật cũng cho thấy thuốc này giúp kéo dài đáng kể tuổi thọ của con người, nhưng những tác dụng này không nhất quán, do đó, trong nghiên cứu mới, các nhà khoa học đã tìm hiểu khả năng điều chỉnh mức độ hiệu quả của thuốc của các chất chuyển hóa được sản xuất bởi vi khuẩn đường ruột.

Sau khi tiến hành phương pháp sàng lọc bốn chiều thông lượng cao mới nhằm kiểm tra sự tương tác giữa thuốc, chất dinh dưỡng, vi khuẩn và vật chủ, nhóm nghiên cứu đã thực hiện một cuộc khảo sát chi tiết ở hai sinh vật mẫu là ruồi giấm và giun. Thử nghiệm cho thấy hiệu ứng kéo dài tuổi thọ của metformin dường như được điều chỉnh thông qua sự hiện diện của một số loài vi khuẩn đường ruột.

Cụ thể hơn, nhóm đã phát hiện ra rằng việc chất chuyển hóa có tên gọi là agmatine sản xuất vi khuẩn chủ yếu làm trung gian cho các tác dụng có lợi của metformin. Các chuyên gia tin rằng ý nghĩa của nghiên cứu này sẽ không được trọn vẹn nếu chưa mang lại kết quả tương tự trong thử nghiệm trên người, vì vậy, đây cũng là bước cuối cùng trong kế hoạch của họ.

Tác giả chính của nghiên cứu Christoph Kaleta chia sẻ: “Chúng tôi rất ấn tượng với kết quả thử nghiệm trên loài giun và tự hỏi liệu có thể áp dụng đối với hệ vi sinh vật phức tạp hơn nhiều ở người hay không. Từ các mẫu thu thập được, chúng tôi đã xác định được loại vi khuẩn tìm thấy trong ruột và thể hiện hệ vi sinh vật đường ruột thông qua những mô phỏng trên máy tính. Từ phương pháp mô hình hóa này, chúng tôi nhận thấy rằng ở những bệnh nhân sử dụng metformin và những người mà hệ vi khuẩn đường ruột của họ có chứa vi khuẩn E. coli, nhiều hợp chất chứa nitơ được sản sinh ra nhiều hơn, nhờ đó, giúp cải thiện sức khỏe của vật chủ nói chung”.

Nghiên cứu mới mang lại hy vọng trong lĩnh vực nghiên cứu đang phát triển nhanh chóng trong đó, xem xét cách thức vi khuẩn đường ruột ảnh hưởng đến hiệu quả của một số loại thuốc. Một nghiên cứu gần đây của các nhà khoa học thuộc trường Đại học Harvard và Đại học California San Francisco (Hoa Kỳ) đã mô tả cụ thể cách thức một số vi khuẩn đường ruột ngăn chặn hoạt động của Levodopa, một loại thuốc điều trị bệnh Parkinson.

Bước tiến lớn trong nghiên cứu mới chính là phương pháp sàng lọc bốn chiều thông lượng cao mới lạ được phát triển bởi nhóm chuyên gia. Người ta hy vọng phương pháp này sẽ hỗ trợ các nghiên cứu cơ học nhiều hơn nữa, giúp các nhà nghiên cứu phát hiện ra tác động gây bệnh của hoạt động của vi khuẩn đối với hiệu quả của các loại thuốc cụ thể. Khi đề cập đến metformin và tác dụng chống lão hóa tiềm năng của nó, các nhà nghiên cứu lưu ý đến khả năng thúc đẩy hoạt động của thuốc của các chất chuyển hóa được sản xuất bởi vi khuẩn, tuy nhiên, chúng ta vẫn chưa biết chính xác về những gì đang diễn ra trong việc tạo ra các hiệu ứng kéo dài tuổi thọ nhất định.

Tác giả Filipe Cabreiro cho biết: “Công nghệ sàng lọc mới của chúng tôi giúp khám phá các con đường truyền tín hiệu chuyển hóa và vi khuẩn cụ thể của metformin, giúp điều chỉnh sự trao đổi chất của vật chủ. Tuy nhiên, chúng tôi vẫn chưa nghiên cứu kỹ về mục tiêu sinh học mà metformin ức chế dẫn đến những trường hợp này và đó là bước tiếp theo mà chúng tôi muốn thực hiện”.

Nghiên cứu mới được công bố trên tạp chí Cell.

P.K.L (NASATI), theo https://newatlas.com/medical/gut-bacteria-enhance-lifespan-extending-effect-metformin-diabetes-drug/, 09/2019