Tác động của nghịch cảnh đầu đời đối với sự phát triển trí não của trẻ
Cập nhật vào: Thứ hai - 29/01/2024 00:01
Cỡ chữ
Các nhà nghiên cứu đã tìm thấy bằng chứng cho thấy những trẻ em phải trải qua những nghịch cảnh đầu đời (ELA) ở mức độ cao có biểu hiện phát triển trí não tăng tốc trong những năm mẫu giáo. Khi tiếp xúc với ELA, chẳng hạn như những thách thức về sức khỏe thể chất và tinh thần của người mẹ khi mang thai, não của trẻ sẽ trải qua quá trình phát triển nhanh chóng để thích ứng với những hoàn cảnh bất lợi. Tốc độ phát triển não bộ quá nhanh này có thể dẫn đến nguy cơ bất lợi về nhận thức và sức khỏe tâm thần cao hơn. Báo cáo nghiên cứu đã được xuất bản trên tạp chí Nature Mental Health mới đây.
Nguồn: Nature Mental Health (2024)
Việc trải qua ELA là một yếu tố rủi ro đã được công nhận. Nó dẫn đến tình trạng sức khỏe kém trong suốt cuộc đời. Điều này bao gồm việc tăng nguy cơ suy giảm nhận thức cũng như phát triển các rối loạn sức khỏe tâm thần như rối loạn trầm cảm nặng. Việc gặp phải ELA trong thời kỳ trước khi sinh gây ra những thay đổi về tốc độ phát triển não bộ trong thời thơ ấu, nổi bật nhất là trong giai đoạn mầm non - một khoảng thời gian quan trọng mà trong đó việc học tập và thích ứng phụ thuộc vào kinh nghiệm tạo nên tiền đề cho chức năng não trong tương lai. Các nghiên cứu trước đây cho thấy rằng "sự phát triển trí não tăng tốc" là một cơ chế thích ứng với những thách thức đầu đời và có thể làm trung gian cho mối liên hệ giữa ELA với sức khỏe tâm thần và kết quả nhận thức kém.
Để định lượng một cách hiệu quả tác động của ELA, nhóm nghiên cứu đã áp dụng khung tính điểm do Giáo sư Patricia Silveira tại Đại học McGill tạo ra để tạo ra điểm tổng hợp của ELA, trong đó xem xét các yếu tố trải rộng trên toàn bộ dân số. Những yếu tố này tập trung vào những trải nghiệm trước khi sinh, bao gồm sức khỏe thể chất và tinh thần của người mẹ khi mang thai cũng như cơ cấu và hoàn cảnh tài chính của gia đình. Khi cộng hoặc kết hợp các yếu tố nguy cơ khác nhau, nhóm nghiên cứu sẽ có thể dự đoán tốt hơn về kết quả của một đứa trẻ.
Bằng cách sử dụng điểm tổng hợp này, nhóm nghiên cứu đã phân tầng nhóm GUSTO thành các mức phơi nhiễm ELA tích lũy khác nhau. Tốc độ phát triển trí não sau đó được kiểm tra ở những trẻ tiếp xúc với các mức độ ELA khác nhau. Để mô hình hóa tốc độ phát triển não bộ trong thời thơ ấu, họ đã sử dụng phương pháp quét MRI đa phương thức từ nhóm đoàn hệ sinh GUSTO. Những bản quét não MRI này được thu thập từ 549 trẻ em ở ba thời điểm, độ tuổi 4.5, 6.0 và 7.5 tuổi, cho phép nhóm nghiên cứu kiểm tra mối liên hệ giữa ELA và sự phát triển não bộ theo chiều dọc. Vì hầu hết các rối loạn sức khỏe tâm thần đều có nguồn gốc từ thời thơ ấu nên việc nghiên cứu quỹ đạo phát triển theo chiều dọc là rất phù hợp.
Trong nghiên cứu này, một biện pháp kết hợp kết nối cấu trúc và kết nối chức năng của não đã được sử dụng để cung cấp cái nhìn sâu sắc về mối liên hệ giữa cấu trúc và chức năng của não. Biện pháp này, được gọi là khớp nối cấu trúc-chức năng (SC-FC), phản ánh tiềm năng dẻo dai thần kinh của trẻ, khả năng thích ứng và tự tổ chức lại của não để học hỏi, phục hồi sau chấn thương và điều chỉnh theo những trải nghiệm mới. Trong thời thơ ấu, bộ não được cho là sẽ ít chuyên biệt hơn và dễ thích nghi hơn, phù hợp với quỹ đạo giảm dần của SC-FC trong thời thơ ấu.
Nghiên cứu được tiến hành bởi tiến sĩ Tan Ai Peng, Viện Khoa học Lâm sàng Singapo (SICS) A*STAR, bác sĩ lâm sàng tại Bệnh viện Đại học Quốc gia, cùng với tiến sĩ Chan Shi Yu, nhà nghiên cứu tại SICS thuộc A*STAR. Kết quả cho thấy, nhóm nghiên cứu đã phát hiện thấy phơi nhiễm mức ELA cao có liên quan đến sự suy giảm SC-FC nhanh hơn ở độ tuổi từ 4.5 đến 6.0, cho thấy sự phát triển trí não bị đẩy nhanh.
Mặc dù đây được coi là một “cơ chế bảo vệ” chống lại nghịch cảnh, nhưng về lâu dài, nó có tác động tiêu cực vì nó làm cho khả năng linh hoạt thần kinh và khả năng học tập thích ứng bị ngắn lại. Đáng chú ý, kết quả từ nghiên cứu này xác định khoảng thời gian từ 4.5 đến 6 tuổi là thời điểm tiềm năng để can thiệp sớm nhằm cải thiện kết quả cho những trẻ tiếp xúc với ELA.
"Nghiên cứu của chúng tôi cung cấp bằng chứng cho thấy việc tiếp xúc với những thách thức đầu đời ảnh hưởng đến tốc độ phát triển não bộ trong thời thơ ấu. Điều này lại có tác động đáng kể đến kết quả nhận thức và sức khỏe tâm thần trong tương lai. Nếu chúng ta có thể phát triển các công cụ sàng lọc để phát hiện sự phát triển nhanh chóng não bộ, chúng ta sẽ sẽ có thể thực hiện các biện pháp can thiệp sớm hơn và ngăn ngừa hậu quả xếp tầng của việc tăng tốc độ phát triển trí não đối với sức khỏe tâm thần", tiến sĩ Tan Ai Peng cho biết.
Các nhà nghiên cứu cũng đã xác định được các lĩnh vực quan trọng để điều tra trong tương lai đó là xác định xem liệu tác động của ELA đối với sự phát triển trí não nhanh trong thời thơ ấu có tạo tiền đề cho tình trạng lão hóa não sớm ở giai đoạn sau của cuộc đời hay không và tính hiệu quả của các chiến lược can thiệp có thể giảm thiểu tác động của ELA như thúc đẩy khả năng phục hồi tâm lý thông qua liệu pháp hành vi nhận thức.
P.T.T (NASATI), theo Medicalxpress.com, 15/1/2023