Các nhà nghiên cứu tại Đại học Hebrew ở Jerusalem và Đại học Haifa-Israel đã phát hiện ra rằng việc sản xuất oxit nitric trong não có liên quan đến một số triệu chứng tự kỷ. Trong bài báo, "Không có câu trả lời cho chứng rối loạn phổ tự kỷ", được xuất bản trên tạp chí Advanced Science, họ mô tả cách quan sát ban đầu trong nghiên cứu trên chuột để dẫn đến cuộc điều tra sâu hơn về hoạt động của oxit nitric và phát hiện ra nguyên nhân gây bệnh phụ thuộc vào số lượng tương quan với bệnh lý học.

Kết quả nghiên cứu cho thấy oxit nitric (NO) có vai trò trong sự phát triển rối loạn phổ tự kỷ (ASD), ảnh hưởng đến quá trình tạo synap và hệ glutamatergic và GABAergic ở vỏ não và thể vân, hội tụ thành khiếm khuyết hành vi giống như ASD. Các thí nghiệm thiết lập mối liên hệ trực tiếp giữa NO và ASD, được xác nhận trong mô hình động vật, tế bào thần kinh vỏ não có nguồn gốc từ iPSC của con người và các mẫu lâm sàng.

Rối loạn phổ tự kỷ là một rối loạn phát triển thần kinh và hành vi thường biểu hiện ở thời thơ ấu. Nó được đặc trưng bởi những bất thường trong tương tác xã hội, khiếm khuyết trong giao tiếp, hạn chế sở thích và hành vi lặp đi lặp lại, ảnh hưởng đến 1 trên 44 trẻ em trên toàn cầu.

Các bệnh lý gen cụ thể có liên quan đến ASD. Việc xóa hoặc đột biến gen SHANK3 và gen CNTNAP2 với đột biến mất chức năng có liên quan rất lớn. Khi các nhà nghiên cứu tìm thấy mối tương quan di truyền với một căn bệnh, điều đó cho thấy rằng một cơ chế liên quan đến cách những gen đó hoạt động bình thường đã bị phá vỡ. Cơ sở phân tử cho những gián đoạn đó có thể khó xác định hơn.

Trong nghiên cứu trước đây với chuột được biến đổi gen để phản chiếu ASD, nhóm nghiên cứu đã phát hiện ra mức độ oxit nitric tăng cao. NO là một phân tử tín hiệu đa chức năng và chất dẫn truyền thần kinh điều chỉnh sự sống sót của tế bào, sự biệt hóa và tăng sinh của những tế bào thần kinh cũng như hoạt động của khớp thần kinh, tính dẻo và vận chuyển túi màng. Để xác định xem NO có thể dẫn đến kiểu hình giống ASD hay không, chuột được điều trị bằng S-nitroso-N-acetyl penicillamine trong mười ngày liên tiếp. Điều này làm tăng sản xuất NO, dẫn đến giảm đáng kể mật độ gai ở vỏ não qua chuột, tương tự như những gì thấy ở chuột ASD biến đổi gen. Tiếp theo, họ đã thử thí nghiệm theo cách khác, ức chế sự hình thành NO ở những con chuột được sửa đổi để phản ánh các điều kiện ASD. Trong nhóm này, việc điều trị đã phục hồi số lượng gai cột sống, có khả năng đảo ngược một số tác động ASD do di truyền.

Mặc dù những kết quả sinh hóa này có thể không nhất thiết chuyển thành những thay đổi về kiểu hình hành vi ở chuột. Vì vậy, nhóm tác giả đã tạo lại các điều kiện thí nghiệm và đưa chuột đã được sửa đổi qua các bài kiểm tra hành vi. Một thử nghiệm nhận dạng đối tượng mới (NOR) cho thấy những con chuột bình thường dành nhiều thời gian hơn để khám phá đối tượng mới so với đối tượng quen thuộc. Ngược lại, chuột được sửa đổi ASD không thích những đồ vật mới lạ hơn những đồ vật quen thuộc. Điều này cho thấy rằng nhóm ASD bị thiếu hụt trong việc tìm kiếm sự mới lạ và trí nhớ. Sau khi điều trị bằng chất ức chế NO, chuột biến đổi ASD ưa thích đối tượng mới lạ hơn đối tượng quen thuộc. Kết quả nghiên cứu về mối liên hệ cơ học giữa nồng độ oxit nitric và rối loạn phổ tự kỷ là rất quan trọng.

Đ.T.V (NASATI), theo https://medicalxpress.com/news/2023-05-nitric-oxide-reversible-causative-role.html, 31/5/2023