Những tiến bộ gần đây trong nghiên cứu về protein (tức là toàn bộ phạm vi protein được biểu hiện bởi tế bào và mô của con người) đã mở ra những cơ hội mới để xác định dấu hiệu sinh học của các bệnh hoặc rối loạn tâm thần cụ thể. Điều này có thể giúp ích cho việc phòng ngừa, chẩn đoán và điều trị các tình trạng bệnh lý này.

Các nhà nghiên cứu tại Đại học Fudan-Thượng Hải đã kiểm tra protein trong dịch não tủy (CSF) của những người mắc và không mắc bệnh Alzheimer (AD). Kết quả phân tích và thí nghiệm, được nêu trong bài báo đăng trên tạp chí Nature Human Behavior, cho thấy các protein CSF cụ thể đóng vai trò là dấu ấn sinh học của bệnh.

Đồng tác giả Jintai Yu và Yu Guo cho biết: “Bài báo gần đây của chúng tôi xuất phát từ nhu cầu cấp thiết nhằm tăng cường chẩn đoán và dự đoán sớm bệnh Alzheimer. Nghiên cứu được lấy cảm hứng từ sự hiểu biết ngày càng tăng rằng bệnh Alzheimer có sinh lý bệnh phức tạp và nhiều mặt mà các phương pháp chẩn đoán hiện tại không nắm bắt được một cách toàn diện”.

Mục tiêu chính của nghiên cứu là xác định các dấu ấn sinh học cụ thể trong dịch não tủy của con người có thể giúp phát hiện chính xác bệnh Alzheimer và dự đoán sự tiến triển của nó. Để đạt được điều này, họ đã phân tích mẫu CSF được lấy từ bệnh nhân được chẩn đoán mắc bệnh Alzheimer, những người đang ở các giai đoạn khác nhau của bệnh, cũng như mẫu từ những người có nhận thức bình thường.

Hai tác giả Yu và Guo cho biết: “Chúng tôi đã sử dụng phương pháp ghép kênh protein, là phương pháp phức tạp cho phép đo đồng thời nhiều protein trong một mẫu. Kỹ thuật này liên quan đến phép đo phổ khối, có độ nhạy cao và có khả năng phát hiện những thay đổi thậm chí rất nhỏ về mức độ protein”.

Qua những phân tích đó đã phát hiện ra các protein có liên quan đến bệnh lý cốt lõi của AD, đồng thời xác định các protein có thể chỉ ra tình trạng viêm, tổn thương thần kinh và những gián đoạn khác trong quá trình sinh lý của con người. Bằng cách so sánh cấu hình protein của bệnh nhân được chẩn đoán mắc bệnh Alzheimer với nhóm được kiểm soát, họ đã phát hiện ra các dấu ấn sinh học mới có thể giúp chẩn đoán và ước tính sự tiến triển của bệnh Alzheimer.

Yu và Guo cho biết: “Phát hiện đáng chú ý nhất của nghiên cứu này là việc xác định dấu ấn sinh học mới CSF YWHAG. Trong số 6.361 protein, dịch não tủy YWHAG hoạt động tốt nhất trong chẩn đoán cả về mặt sinh học (AUC=0,969) và bệnh Alzheimer được xác định trên lâm sàng (AUC=0,857). Bốn (YWHAG, SMOC1, PIGR và TMOD2) và năm (ACHE, YWHAG, PCSK1, MMP10, và các tấm protein IRF1) đã cải thiện đáng kể độ chính xác lên lần lượt là 0,987 và 0,975”.

Để đánh giá hiệu quả của các dấu ấn sinh học đã xác định được, nhóm nghiên cứu đã thực hiện một nghiên cứu tiếp theo trên một nhóm bệnh nhân độc lập và bên ngoài. Kết quả của nghiên cứu này đã xác nhận sức mạnh của dấu ấn sinh học.

Ngoài ra, bằng cách sử dụng dữ liệu khám nghiệm tử thi, họ còn chỉ ra rằng những dấu ấn sinh học mà họ xác định có thể giúp phân biệt giữa các mẫu được lấy từ những người đã chết mắc bệnh Alzheimer và những mẫu được lấy từ những người khác chưa bao giờ được chẩn đoán bệnh Alzheimer, vượt trội hơn các dấu ấn sinh học hiện có được sử dụng để chẩn đoán bệnh.

Yu và Guo giải thích: “Các dấu ấn sinh học chưa được phát hiện cũng dự đoán hiệu quả sự tiến triển lâm sàng của chứng sa sút trí tuệ Alzheimer và có liên quan chặt chẽ với các dấu ấn sinh học cốt lõi của bệnh Alzheimer và sự suy giảm nhận thức. Hiểu rõ hơn về các phân nhóm khác nhau của bệnh Alzheimer có thể dẫn đến những phương pháp điều trị tinh tế hơn, nhắm vào các quá trình bệnh lý cụ thể ở từng bệnh nhân”.

Sử dụng kỹ thuật phức tạp để phân tích các protein, nhóm tác giả tiết lộ những thay đổi phân tử liên quan đến bệnh Alzheimer, được coi là mục tiêu chẩn đoán rất hứa hẹn. Trong tương lai, nghiên cứu này có thể cung cấp thông tin cho việc phát triển các công cụ có độ chính xác cao để chẩn đoán chính xác bệnh Alzheimer, cũng như các biện pháp can thiệp điều trị sớm có mục tiêu. Trong các nghiên cứu tiếp theo, họ có kế hoạch nhân rộng nghiên cứu trên các nhóm thuần tập bên ngoài được trích xuất bởi nhiều cá nhân đa dạng hơn. Ngoài ra, họ hy vọng sẽ cải tiến các dấu hiệu sinh học đã xác định và phát triển các xét nghiệm chẩn đoán tiêu chuẩn hóa cho các dấu hiệu này có thể được thực hiện trong môi trường lâm sàng.

Yu và Guo cho biết thêm: “Trong tương lai, chúng tôi cũng sẽ khám phá các cơ chế sinh học làm cơ sở cho những thay đổi về protein đã được xác định để hiểu rõ hơn về mối liên hệ của những dấu ấn sinh học này với sự tiến triển của bệnh”. Các nghiên cứu theo chiều dọc cũng sẽ được tiến hành để xác định xem các dấu ấn sinh học này có thể dự đoán bệnh Alzheimer sớm đến mức nào và chúng tương quan ra sao với kết quả lâm sàng. Mục tiêu cuối cùng là tích hợp các dấu ấn sinh học này vào thực hành lâm sàng thông thường, tạo điều kiện thuận lợi cho việc chẩn đoán sớm và các chiến lược điều trị cá nhân hóa.

Đ.T.V (NASATI), theo https://medicalxpress.com7/2024