Những "bệnh nhiễm trùng liên quan đến chăm sóc y tế" (HAI) đang là vấn đề ngày càng gia tăng trên toàn thế giới, ước tính chiếm tới 6% ngân sách bệnh viện trên toàn cầu. Chỉ tính riêng tại EU, các ca HAI lên tới hơn 3,5 triệu ca mỗi năm, chi phí lên tới 24 tỷ euro và 90.000 ca bị tử vong. Chúng cũng là nguyên nhân gây tử vong đứng thứ 6 tại Hoa Kỳ.

Những bệnh nhân có hệ miễn dịch suy yếu và việc tuân thủ kém các quy trình vệ sinh y tế tại một số bệnh viện đã tạo điều kiện cho HAI phát triển mạnh. Cùng với đó, việc sử dụng tràn lan các loại thuốc kháng sinh đã dẫn đến làm trầm trọng thêm tình trạng kháng thuốc và các biến chứng liên quan đến nhiễm khuẩn. Khi những gen kháng thuốc này nằm trên các đoạn DNA có khả năng di chuyển, chúng có thể làm thay đổi cấu trúc di truyền của sinh vật, gây ra sự biến đổi gen hoặc làm tăng sự đa dạng di truyền, dẫn đến các bệnh mới.

"Ở đây chúng tôi chỉ ra rằng, đường ống thoát nước bồn rửa của bệnh viện chứa các quần thể vi khuẩn thay đổi theo thời gian, bất chấp các quy trình vệ sinh tẩy rửa hoàn hảo tại một số bệnh viện cụ thể mà chúng tôi đã xem xét", giáo sư, tiến sĩ Margarita Gomila, Trường Đại học Balearic Islands, Tây Ban Nha, tác giả chính của một nghiên cứu trên Frontiers in Microbiology cho biết.

"Những kết quả này nhấn mạnh rằng việc kiểm soát sự phát triển của vi khuẩn trong đường ống thoát nước và ngăn ngừa sự xâm chiếm của các chủng vi khuẩn mới trong các hốc khó có thể thanh tẩy khử trùng như vậy có thể gây ra một vấn đề toàn cầu".

Gomila và các đồng nghiệp của cô tập trung nghiên cứu đường ống thoát nước bồn rửa tại một bệnh viện đại học hiện đại duy nhất, được xây dựng vào năm 2001 trên đảo Majorca và được quản lý bởi Trung tâm dịch vụ y tế của Quần đảo Balearic.

Các quy trình vệ sinh ở bệnh viện này rất hiện đại, trong đó bồn rửa và đường ống thoát nước thường xuyên được vệ sinh bằng thuốc tẩy trùng. Ở những khu vực không có bệnh nhân, đường ống thoát nước được khử trùng bằng hóa chất và hơi nước áp suất hai tuần một lần hoặc hàng tháng. Một năm một lần, các đường ống thoát nước được khử trùng bằng clo ở nhiệt độ thấp. Trong khoảng thời gian từ tháng 2 năm 2022 đến tháng 2 năm 2023, 4 lần họ đã sử dụng tăm bông để lấy mẫu sáu ống dẫn lưu ở mỗi khoa trong năm khoa: 2 khoa chăm sóc y tế đặc biệt, trong đó có 1 khoa thành lập hoàn toàn mới; các khoa còn lại là khoa huyết học, khoa lưu trú ngắn ngày và khoa y học tổng quát; và 2một phòng xét nghiệm vi sinh.

Họ nuôi cấy vi khuẩn được lấy mẫu ở 5 môi trường khác nhau và ở 2 mức nhiệt độ khác nhau. Họ xác định được 1.058 mẫu phân lập thu thập được bằng mã vạch ADN và khối phổ. Sau đó, họ sử dụng một nền tảng tự động để kiểm tra từng mẫu trong số 219 mẫu phân lập này để xem chúng có kháng lại một loạt các loại thuốc kháng sinh hay không.

Các tác giả đã xác định được tổng cộng có 67 loài vi khuẩn khác nhau từ các đường ống dẫn lưu. Sự đa dạng loài ở hầu hết các đường ống dẫn lưu này tăng lên và giảm xuống theo thời gian mà không có mô hình rõ ràng nào - theo mùa hoặc theo các cách khác. Vi khuẩn ở khoa y học tổng quát và khoa chăm sóc đặc biệt là đa dạng nhất, trong khi số lượng mẫu phân lập trong phòng xét nghiệm vi sinh lại ít nhất.

Đáng chú ý là khoa chăm sóc tích cực mới, được mở vào tháng 7 năm 2022, vi khuẩn có mức độ đa dạng cao ngay từ khi mở cửa hoạt động, ngang bằng với khoa song sinh đã có từ lâu đời.

Chiếm ưu thế trên khắp các khoa là sáu loài Stenotrophomonas cũng như Pseudomonas aeruginosa, tác nhân gây bệnh viêm phổi và nhiễm trùng huyết liên quan đến máy thở, và được WHO mô tả là một trong những mối đe dọa lớn nhất đối với con người về khả năng kháng thuốc kháng sinh. Ít nhất 16 loài Pseudomonas khác cũng được tìm thấy tại nhiều thời điểm khác nhau và ở nhiều khoa khác nhau, nhưng đặc biệt là ở khoa nội trú nằm viện ngắn ngày.

Các tác nhân khét tiếng gây bệnh liên quan đến bệnh viện khác được tìm thấy nhiều lần là Klebsiella pneumoniae ở khoa nội tổng quát, Acinetobacter johnsonii và Acinetobacter ursingii ở khoa nội tổng quát và chăm sóc tích cực, Enterobacter mori và Enterobacter quasiroggenkampii ở khoa nội trú ngắn ngày và Staphylococcus aureus ở khoa chăm sóc tích cực và huyết học.

Gomila cho biết, "vi khuẩn mà chúng tôi tìm thấy có thể bắt nguồn từ nhiều nguồn, từ bệnh nhân, nhân viên y tế và thậm chí là môi trường xung quanh bệnh viện. Một khi đã bám vào đường ống thoát nước, chúng có thể lan ra bên ngoài, gây ra những rủi ro đáng kể cho những bệnh nhân bị suy giảm miễn dịch",

Tình trạng kháng kháng sinh của vi khuẩn

Trong số các loài vi khuẩn được tìm thấy ở đây, Klebsiella, Enterobacter và P. aeruginosa nằm trong nhóm vi khuẩn được gọi là ESKAPE, có khả năng phát triển mạnh trong môi trường bệnh viện và thường xuyên có khả năng kháng nhiều loại thuốc kháng sinh và có khả năng lây nhiễm bệnh cao.

Trong nghiên cứu này, 21% các phân lập P. aeruginosa được phát hiện có khả năng kháng ít nhất một loại kháng sinh. Nhiều chủng Klebsiella và Enterobacter được phát hiện có khả năng kháng với kháng sinh cephalosporin thế hệ thứ ba, nhưng không kháng với carbapenem thường được sử dụng để chống lại các bệnh nhiễm trùng kháng nhiều loại thuốc hiện nay.

Điều đáng lo ngại là gen blaVIM, có thể làm cho các vật mang gen này kháng lại cả carbapenem, được phát hiện rải rác ở một số ít chủng P. aeruginosa từ hai khoa chăm sóc đặc biệt, khoa nội tổng quát và khoa điều trị ngắn ngày.

José Laço, nghiên cứu sinh bậc tiến sĩ tại phòng thí nghiệm của Gomila, tác giả đầu tiên của nghiên cứu đưa ra kết luận rằng, hệ thống thoát nước của bệnh viện có thể là nơi chứa các tác nhân gây bệnh đã biết và mới nổi, một số trong đó có khả năng kháng kháng sinh mạnh do đó các quy trình vệ sinh rất quan trọng và nên được áp dụng thường xuyên để làm chậm sự lây lan của vi khuẩn có khả năng gây hại. Để giải quyết tận gốc rễ của vấn đề này, cần thiết phải nghiên cứu nguồn gốc của những vi khuẩn này và các con đường lây truyền của chúng.

P.T.T (NASATI), theo Medical Xpress, 5/2025