Một số chất thay thế đường có thể mang lại những hệ quả không mong muốn đối với sức khỏe não bộ lâu dài, theo một nghiên cứu được công bố trên tạp chí Neurology. Nghiên cứu này đã xem xét bảy loại chất tạo ngọt ít hoặc không calo và phát hiện rằng những người tiêu thụ nhiều nhất có mức suy giảm về tư duy và trí nhớ nhanh hơn so với những người tiêu thụ ít nhất.

Mối liên hệ này còn mạnh hơn ở những người mắc bệnh tiểu đường. Mặc dù nghiên cứu cho thấy sự liên kết giữa việc sử dụng một số chất tạo ngọt nhân tạo và suy giảm nhận thức, nhưng chưa chứng minh được đó là nguyên nhân trực tiếp. Các chất tạo ngọt được phân tích gồm: aspartame, saccharin, acesulfame-K, erythritol, xylitol, sorbitol và tagatose. Chúng chủ yếu có trong thực phẩm siêu chế biến như nước có hương vị, nước ngọt, nước tăng lực, sữa chua và các món tráng miệng ít calo. Một số cũng được dùng riêng như chất tạo ngọt thay thế.

Tác giả nghiên cứu Claudia Kimie Suemoto, đến từ Đại học São Paulo-Brazil, cho biết: “Chất tạo ngọt ít hoặc không calo thường được xem là lựa chọn lành mạnh thay thế đường, tuy nhiên phát hiện của chúng tôi cho thấy một số chất có thể gây ảnh hưởng tiêu cực đến sức khỏe não bộ theo thời gian”. 

Nghiên cứu được thực hiện trên 12.772 người trưởng thành tại Brazil, với độ tuổi trung bình là 52, theo dõi trong khoảng tám năm. Người tham gia trả lời bảng câu hỏi về chế độ ăn uống trong năm trước đó. Dựa vào tổng lượng chất tạo ngọt tiêu thụ, họ được chia thành ba nhóm.

Nhóm thấp nhất tiêu thụ trung bình 20mg/ngày, trong khi nhóm cao nhất tiêu thụ 191mg/ngày. Với aspartame, con số này tương đương một lon đồ uống ăn kiêng. Sorbitol là loại được tiêu thụ nhiều nhất, trung bình 64mg/ngày. Người tham gia được làm các bài kiểm tra nhận thức vào đầu, giữa và cuối nghiên cứu để theo dõi trí nhớ, ngôn ngữ và tư duy. Các bài kiểm tra đánh giá độ trôi chảy ngôn ngữ, trí nhớ ngắn hạn, khả năng hồi tưởng từ và tốc độ xử lý.

Sau khi điều chỉnh các yếu tố như tuổi tác, giới tính, huyết áp cao và bệnh tim mạch, các nhà nghiên cứu phát hiện những người tiêu thụ nhiều chất tạo ngọt nhất có tốc độ suy giảm trí nhớ và tư duy nhanh hơn 62% so với nhóm tiêu thụ ít nhất, tương đương với quá trình lão hóa thêm khoảng 1,6 năm. Nhóm tiêu thụ trung bình cũng suy giảm nhanh hơn 35%, tương đương 1,3 năm lão hóa.

Khi phân tích theo độ tuổi, kết quả cho thấy những người dưới 60 tuổi tiêu thụ nhiều chất tạo ngọt nhất có mức suy giảm nhận thức và khả năng nói trôi chảy nhanh hơn so với nhóm tiêu thụ ít nhất. Ở nhóm trên 60 tuổi, mối liên hệ này không rõ rệt. Đặc biệt, ảnh hưởng tiêu cực mạnh hơn ở những người mắc tiểu đường.

Khi xét theo từng loại, việc tiêu thụ aspartame, saccharin, acesulfame-K, erythritol, sorbitol và xylitol có liên quan đến suy giảm nhận thức nhanh hơn, nhất là về trí nhớ. Riêng tagatose không cho thấy mối liên hệ với suy giảm nhận thức.

Bác sĩ Claudia Kimie Suemoto giải thích: “Mặc dù chúng tôi tìm thấy mối liên hệ với suy giảm nhận thức ở những người trung niên, cả có và không mắc tiểu đường, nhưng người mắc tiểu đường có xu hướng sử dụng chất tạo ngọt nhân tạo nhiều hơn để thay thế đường”. Cần có thêm nghiên cứu để xác nhận phát hiện này và kiểm tra xem liệu các chất thay thế đường tinh luyện khác như sốt táo, mật ong, siro phong hay đường dừa có thể là lựa chọn hiệu quả hơn hay không.

Một hạn chế của nghiên cứu là không bao gồm tất cả các loại chất tạo ngọt nhân tạo. Ngoài ra, thông tin về chế độ ăn dựa trên báo cáo của người tham gia, có thể chưa thật sự chính xác.

Đ.T.V (NASTIS), theo https://medicalxpress.com/news/, 2025