Bệnh bạch cầu tủy (Leukemia tủy) là một dạng ung thư máu có tính chất hung hãn nhất, với tỷ lệ sống sót thấp. Một yếu tố quan trọng trong việc điều trị cho bệnh nhân bạch cầu là phân tích di truyền, giúp xác định các đột biến gen cụ thể và từ đó lựa chọn các phương pháp điều trị phù hợp nhất. Tuy nhiên, mặc dù các bệnh nhân có cùng loại đột biến, tiến triển của bệnh và phản ứng với liệu pháp vẫn có khác biệt đáng kể.

Nghiên cứu của Tiến sĩ Alejo Rodríguez-Fraticelli, nhà nghiên cứu của ICREA tại IRB Barcelona, đã phát hiện rằng không phải tất cả các tế bào gốc máu đều phản ứng giống nhau khi chúng bị đột biến như nhau. Trạng thái trước đó của tế bào, tức là môi trường và điều kiện sinh lý của chúng, sẽ ảnh hưởng trực tiếp đến quá trình phát triển của ung thư.

Các nhà nghiên cứu đã phát hiện ra rằng có hai loại tế bào trong cơ thể, một loại "mạnh hơn" và loại còn lại "nhạy cảm" hơn đối với các kích thích gây viêm. Sự khác biệt này ảnh hưởng đến cách thức bệnh phát triển, đặc biệt là sau khi có đột biến gây ung thư.

"Thông qua các đột biến, cả hai trạng thái tế bào đều có thể gây ra bệnh bạch cầu, nhưng chúng lại có những đặc điểm sinh học khác biệt, dẫn đến phản ứng khác nhau với phương pháp điều trị", Tiến sĩ Rodríguez-Fraticelli giải thích.

Những phát hiện này, được công bố trên tạp chí Cell Stem Cell, đánh dấu một bước tiến quan trọng trong việc hiểu rõ sự đa dạng phức tạp của các loại ung thư. Đồng thời, nhấn mạnh tầm quan trọng của việc phân tích "trạng thái" tế bào trước khi xảy ra các đột biến.

Các nhà nghiên cứu đã phát triển kỹ thuật STRACK (Simultaneous Tracking of Recombinase Activation and Asexual Kinetics) để giúp họ theo dõi và giám sát các tế bào trong quá trình nghiên cứu. STRACK sử dụng mã vạch di truyền (genetic barcoding) để theo dõi từng tế bào riêng lẻ, từ đó có thể quan sát hành vi của chúng trước và sau khi xảy ra đột biến.

Các tác giả của bài báo trên tạp chí Cell Stem Cell, từ trái sang phải: Indranil Singh, Daniel Fernández Pérez, Pedro Sánchez Sánchez & Alejo Rodríguez-Fraticelli. Nguồn: IRB Barcelona

"Phương pháp tiếp cận này cho phép chúng tôi lần đầu tiên liên kết trạng thái ban đầu của mỗi tế bào với các đặc điểm ung thư phát triển sau này", tiến sĩ Indranil Singh và Daniel Fernández Pérez, hai tác giả chính của nghiên cứu, cho biết.

Hơn nữa, việc áp dụng mô hình chuột đã cho phép nghiên cứu quá trình này trong một môi trường sinh lý hoàn chỉnh và với các đặc điểm di truyền được kiểm soát, từ đó làm nổi bật thêm ý nghĩa của các phát hiện.

Hướng tới các liệu pháp cá nhân hóa hơn

Nghiên cứu này chỉ ra rằng, đối với bệnh bạch cầu, việc chỉ xác định đột biến gen là chưa đủ để đưa ra phương pháp điều trị phù hợp. Quan trọng không kém là "trạng thái trước đó" của các tế bào, bao gồm cả phản ứng của chúng đối với viêm lặp đi lặp lại hoặc những thay đổi biểu sinh, khi dự đoán loại khối u và phản ứng của chúng đối với các phương pháp điều trị.

Những kết luận này không chỉ áp dụng cho bệnh bạch cầu mà còn có thể mở rộng ra các loại ung thư khác, vì tế bào ở các mô khác nhau cũng tích lũy "ký ức" về các trạng thái viêm hoặc tổn thương, ảnh hưởng đến hành vi của chúng.

Hiểu rõ các yếu tố này, ngoài đột biến gen, sẽ giúp phát triển các phương pháp điều trị và chiến lược phòng ngừa cá nhân hóa, tập trung vào việc giảm thiểu các thói quen có thể dẫn đến sự phát triển của các dạng bệnh ác tính.

Nghiên cứu này được thực hiện tại phòng thí nghiệm Động lực học tế bào gốc định lượng tại IRB Barcelona, với sự tham gia của các nhà nghiên cứu Indranil Singh, Daniel Fernández Pérez, Pedro Sánchez Sánchez và Alejo E. Rodriguez-Fraticelli.

P.T.T (NASATI). theo https://medicalxpress.com/, 6/2025