Xuyên tâm thảo là loài thực vật thuộc họ Gentianaceae, phân bố tại một số quốc gia như Ấn Độ, Malaysia, Lào, Trung Quốc và Việt Nam. Ở Việt Nam, xuyên tâm thảo được phát hiện tại một số tỉnh miền núi phía Bắc như Cao Bằng, Lạng Sơn và Quảng Ninh. Người dân địa phương thường sử dụng xuyên tâm thảo để hỗ trợ điều trị các bệnh liên quan đến tim mạch và huyết áp. Tuy nhiên, cho đến nay, vẫn chưa có công bố khoa học nào trong nước về thành phần hóa học cụ thể của loài cây này. Vì thế, nhóm nghiên cứu tại Trường Đại học Nông Lâm - Đại học Thái Nguyên, Trường Đại học Công nghiệp Hà Nội, Công ty Cổ phần Liên minh Môi trường và Xây dựng đã tiến hành khảo sát và phân tích thành phần hóa học của cây xuyên tâm thảo tại Việt Nam, nhằm góp phần xây dựng cơ sở dữ liệu hóa học và định hướng cho các nghiên cứu về tác dụng sinh học trong tương lai.

Mẫu cây xuyên tâm thảo được thu thập tại xã Ngọc Động, tỉnh Cao Bằng. Sau khi làm sạch và sấy khô, mẫu được chiết xuất bằng ethanol 96% theo phương pháp chiết hồi lưu trong 2 giờ để thu lấy cao. Tiếp đến, nhóm nghiên cứu đã tiến hành các phản ứng định tính hóa học trên mẫu cao chiết và xác định được ba nhóm hợp chất chính, gồm có flavonoid, terpenoid và acid hữu cơ. Từ các cao phân đoạn được chiết lỏng từ mẫu cao chiết ethanol ban đầu, các tác giả đã phân lập và xác định cấu trúc của năm hợp chất, trong đó có ba hợp chất lần đầu được xác định từ loài thực vật này, gồm: methyl gallate, apigenin 7-O-β-D-glucopyranoside và naringenin-7-O-β-D-glucopyranoside.

Methyl gallate là dẫn xuất của acid gallic, thuộc nhóm polyphenol, đã được ghi nhận có hoạt tính chống oxy hóa, kháng viêm và bảo vệ tim mạch mạnh mẽ trong một số nghiên cứu quốc tế.

Apigenin 7-O-β-D-glucopyranoside là flavonoid glycoside của apigenin, hợp chất thiên nhiên có trong nhiều loài thực vật, được biết đến với tác dụng chống oxy hóa, chống viêm, an thần và bảo vệ tế bào tim.

Naringenin-7-O-β-D-glucopyranoside là dạng glycoside của naringenin, một flavanone thường gặp trong trái cây có múi, có khả năng điều hòa lipid máu, cải thiện chức năng nội mô và hỗ trợ giảm nguy cơ xơ vữa động mạch.

Đây là lần đầu tiên ba hợp chất quý được phân lập từ cây xuyên tâm thảo tại Việt Nam, không chỉ góp phần làm rõ thành phần hóa học của loài, mà còn mở ra tiềm năng ứng dụng dược liệu này trong hỗ trợ điều trị bệnh tim mạch nhờ vào các hoạt tính sinh học đã được chứng minh của các hợp chất trên trong y học hiện đại.

N.P.D (tổng hợp)