Cơ thể con người có một cơ chế bảo vệ tinh vi chống lại nhiễm trùng, trong đó mỗi loại tế bào miễn dịch đảm nhận một vai trò riêng biệt. Một nghiên cứu do các nhà khoa học Trường Y Penn State – Hoa Kỳ dẫn đầu đã phát hiện một chức năng mới của các tế bào miễn dịch vốn được biết đến với nhiệm vụ tạo ra kháng thể. Họ xác định rằng, để đáp ứng với nhiễm cúm, một nhóm tế bào B đặc biệt sản xuất ra một phân tử tín hiệu quan trọng mà hệ miễn dịch cần có để hình thành phản ứng lâu dài và mạnh chống lại nhiễm trùng.

Đây là chức năng chưa từng được quan sát trước đây ở loại tế bào này. Phát hiện mở ra mục tiêu tiềm năng nhằm cải thiện vắc-xin, đặc biệt là vắc-xin cúm, và các liệu pháp tương lai cho bệnh ung thư cũng như bệnh tự miễn. Nghiên cứu đã được công bố trên tạp chí PLOS Pathogens.

Tiến sĩ S. Rameeza Allie cho biết: “Đây là sự thay đổi mang tính đột phá. Con đường sản xuất cytokine interleukin-1 beta; là chất truyền tin giúp điều phối phản ứng miễn dịch; vốn gần như chỉ được quan sát ở các tế bào miễn dịch bẩm sinh tuyến đầu. Vậy mà ở đây, chúng tôi lại thấy nó ở tế bào B trong một khu vực chuyên biệt của hạch bạch huyết gọi là tâm phôi, vốn là một phần của miễn dịch đáp ứng. Điều này hoàn toàn ngoài dự đoán”.

Khi vi-rút cúm xâm nhập cơ thể, nó khởi động hàng loạt phản ứng. Trước hết, miễn dịch bẩm sinh; tuyến phòng thủ đầu tiên sẽ hành động để ức chế sự lây nhiễm. Đồng thời, cơ thể thu thập thông tin về mầm bệnh và tạo ra phản ứng đặc hiệu hơn nhờ tế bào B và T, hai loại bạch cầu quan trọng. Miễn dịch đáp ứng, dù chậm hình thành hơn, nhưng lại thiết yếu vì nó ghi nhớ mầm bệnh và tạo ra sự bảo vệ lâu dài. Nếu cơ thể gặp lại cùng loại vi-rút, phản ứng sẽ nhanh, mạnh hơn và ngăn ngừa tái nhiễm.

Theo các nhà nghiên cứu, tâm phôi đóng vai trò chủ chốt trong việc phát triển miễn dịch đáp ứng hiệu quả. Đây là vùng hình thành trong hạch bạch huyết khi có nhiễm trùng hoặc tiêm vắc-xin, nơi tế bào B được “huấn luyện.” Tế bào B tại tâm phôi (Germinal center B cell) sẽ nhân lên và biến đổi nhanh chóng để tạo ra kháng thể đặc hiệu cao và tế bào B ghi nhớ.

Tác giả nghiên cứu S. Rameeza Allie giải thích: “Trọng tâm nghiên cứu của chúng tôi là tìm hiểu cách làm cho tâm phôi hoạt động hiệu quả hơn, từ đó tạo ra nhiều tế bào B ghi nhớ bảo vệ cơ thể. Các nghiên cứu cho thấy nếu duy trì được tâm phôi lâu hơn, khả năng tạo tế bào B ghi nhớ sẽ tốt hơn nhiều”.

Theo Allie, interleukin-1 beta cần thiết cho tâm phôi chất lượng cao. Tâm phôi cần sự hiện diện của tế bào T hỗ trợ nang (TFH), và TFH lại cần interleukin-1 beta để hoạt động. Nếu thiếu cytokine này, số lượng TFH giảm và tâm phôi nhỏ đi.

Nghiên cứu chứng minh rằng tế bào B tại tâm phôi sản xuất interleukin-1 beta ngay tại tâm phôi và cung cấp cho tế bào T hỗ trợ nang, một mối quan hệ trước đây chưa từng được biết đến. Phát hiện này nhấn mạnh mối liên kết hai chiều giữa hai loại tế bào miễn dịch và cách chúng phối hợp để tăng chất lượng tâm phôi. 

Nghiên cứu sinh tiến sĩ Juliana Restrepo Munera, cho biết: “Chúng ta đã biết đến tế bào B từ lâu với vai trò chính là tạo kháng thể. Nhưng ở đây, chúng tôi chứng minh rằng chúng không chỉ là sản xuất kháng thể mà còn là tế bào hỗ trợ cho các tế bào miễn dịch khác, giữ vai trò thiết yếu để TFH thực hiện chức năng của mình và duy trì tâm phôi”. 

Nhóm nghiên cứu đã xác nhận dữ liệu trên mô hình chuột nhiễm cúm và trên tế bào B của người. Họ phát hiện tế bào B tại tâm phôi sản xuất interleukin-1 beta thông qua cơ chế đã được biết đến, sử dụng phức hợp protein gọi là inflammasome NLRP3. Khi được kích hoạt, phức hợp này thúc đẩy giải phóng cytokine như interleukin-1 beta.

Trước đây, inflammasome này hầu như không được liên hệ với miễn dịch đáp ứng. Các nhà nghiên cứu phát hiện inflammasome và interleukin-1 beta được biểu hiện ở tế bào B tại tâm phôi nhưng không xuất hiện ở các tế bào B khác. Khi thiếu inflammasome hoặc interleukin-1 beta, tế bào T hỗ trợ nang (TFH) hoạt động kém hiệu quả và tâm phôi không được hình thành tốt.

Phát hiện này có thể chỉ ra cách tăng cường phản ứng và kéo dài hoạt động của tâm phôi bằng cách nhắm vào con đường inflammasome NLRP3 hoặc interleukin-1 beta do tâm phôi tiết ra. Nó có thể giúp cải thiện vắc-xin cúm, bảo vệ tốt hơn trước các chủng vi-rút biến đổi liên tục, đồng thời gợi mở cách điều chỉnh miễn dịch trong bệnh tự miễn và ung thư.

Nhóm nghiên cứu cho biết họ sẽ tiếp tục tìm hiểu các yếu tố cần thiết để hình thành tâm phôi tối ưu và cách tăng cường tương tác giữa tâm phôi tế bào B và TFH. Khả năng ứng dụng là rất lớn vì đây là cytokine đã được nghiên cứu và sử dụng trong lâm sàng.

Đ.T.V (NASTIS), theo https://medicalxpress.com/, 10/2025