Sử dụng một kỹ thuật chụp hình ảnh não được phát triển gần đây, nghiên cứu mới cho thấy rằng việc đo mức tích lũy của một protein gọi là tau có thể dự đoán sự thoái hóa thần kinh trong tương lai liên quan đến bệnh Alzihemer. Khám phá này hứa hẹn sẽ đẩy nhanh nghiên cứu thử nghiệm lâm sàng đưa ra một cách mới để dự đoán sự tiến triển của bệnh trước khi các triệu chứng chính xuất hiện.

Chính xác những gì xảy ra trong não người trong giai đoạn sớm nhất của bệnh Alzheimer vẫn còn là một bí ẩn đối với các nhà nghiên cứu chứng mất trí nhớ. Mặc dù các nghiên cứu đã nghiên cứu một số dấu hiệu bệnh lý báo hiệu các trường hợp mắc Alzheimer từ trung bình đến nặng, nhưng hiện vẫn chưa rõ nguyên nhân gây bệnh.

Hiện các nhà khoa học đang nỗ lực để tạo ra các loại thuốc và phương pháp điều trị hiệu quả để làm chậm hoặc ngăn ngừa căn bệnh này.

Hai dấu hiệu bệnh lý lớn của Alzheimer, hầu hết các nhà nghiên cứu đều đồng ý là sự tích lũy protein amyloid và tau trong não. Tập hợp bất thường của protein amyloid, tạo thành các mảng bám, thường được xem là cơ chế chính gây bệnh Alzheimer. Hàng loạt các protein tau bất thường kết tụ lại tạo thành những cuộn rối sợi thần kinh, cũng được phát hiện thấy trong bệnh.

Vậy điều gì đến trước? Các mảng amyloid hoặc các cuộn rối tau?

Câu hỏi này là chủ đề tranh luận lớn giữa các nhà nghiên cứu trong nhiều năm. Sau nhiều năm thử nghiệm lâm sàng thất bại đối với các loại thuốc nhắm vào các mảng bám amyloid và tau này, một nhóm các nhà nghiên cứu đang nỗ lực nghiên cứu để tìm kiếm những cơ chế nguyên nhân tiềm ẩn chưa được khám phá đằng sau Alzheimer.

 Mối liên quan giữa hai quá trình tích tụ protein và thoái hóa thần kinh này vẫn không thể phủ nhận, tuy nhiên một thách thức lớn đối với các nhà nghiên cứu là không thể đo lường chính xác các tập hợp protein nguy  hại này ở những người đang sống.

Không ai nghi ngờ rằng amyloid đóng vai trò gây bệnh Alzheimer, nhưng ngày càng có nhiều phát hiện bắt đầu thay đổi cách mọi người nghĩ về những gì thực sự gây ra bệnh, Renaud La Joie, tác giả chính của nghiên cứu, giải thích. Việc xem xét các mô não sau khi chết thật khó để chứng minh rằng các đám rối tau gây ra thoái hóa não và không phải là do các yếu tố khác. Một trong những mục tiêu quan trọng của nhóm nghiên cứu  là phát triển các công cụ hình ảnh não không xâm lấn, cho phép họ xem vị trí của các đám rối tau tích tụ sớm trong não bệnh nhân liệu có giúp tiên đoán sớm thoái hóa não hay không.

Chụp cắt lớp phát xạ positron (PET) là một xét nghiệm hình ảnh giúp tiết lộ cách các mô và cơ quan hoạt động. Đây là một trong những công cụ tốt nhất mà các nhà nghiên cứu hiện đang có để chụp các hình ảnh tích lũy protein khác nhau trong não. Cho đến nay, các nhà nghiên cứu gần như không thể xác định rõ các tập hợp tau trong não người còn sống, tuy nhiên một tác nhân hình ảnh được phát triển gần đây có tên là flortaucipir đã làm thay đổi hướng nghiên cứu.

Trong vài năm qua, các nhà nghiên cứu ngày càng nhận thấy hình ảnh PET flortaucipir tăng hiệu quả đo mức độ của tau ở những bệnh nhân đang sống. Bước đột phá này đã dẫn đến các nghiên cứu kiểm tra mức độ tau trong não ở giai đoạn sớm nhất của bệnh Alzheimer.

Nghiên cứu mới nghiên cứu 32 người mắc bệnh Alzheimer có triệu chứng sớm. Mỗi người được chụp PET hai lần cách nhau khoảng 15 tháng, theo dõi cả mức độ amyloid và tau trong não. Mục tiêu chính là nhằm đánh giá liệu amyloid hay tau, tác nhân nào sẽ cho dự đoán tốt hơn teo não hay tiến triển bệnh sau này.

Theo Gil Rabinovici, dẫn đầu chương trình chụp ảnh PET tại Trung tâm bộ nhớ và lão hóa UCSF cho biết: “Hình ảnh Tau PET dự đoán không chỉ mức độ teo não mà chúng ta sẽ thấy mà cả vị trí nó sẽ gây ra. Những dự đoán này “chính xác” hơn nhiều so với bất cứ điều gì chúng ta có thể làm với các công cụ hình ảnh khác, và củng cố thêm bằng chứng rằng tau là nguyên nhân chính gây ra bệnh”.

Tuy nhiên, Chụp hình ảnh PET rất tốn kém và mất thời gian, vì vậy nó không thể dễ dàng được các bác sĩ triển khai như một phần trong kiểm tra sức khỏe định kỳ. Nhưng, đối với các nhà nghiên cứu, phát hiện này sẽ giúp thúc đẩy đáng kể các thử nghiệm lâm sàng điều tra các phương pháp điều trị thuốc mới trong tương lai.

Chụp hình ảnh Tau PET có thể là một công cụ y học chính xác cực kỳ giá trị cho các thử nghiệm lâm sàng trong tương lai. Lần đầu tiên, các nhà nghiên cứu lâm sàng lần đầu tiên cho phép các nhà nghiên cứu lâm sàng tìm ra phương pháp điều trị có thể làm chậm hoặc thậm chí ngăn ngừa mô hình teo não cụ thể cho từng bệnh nhân. Nghiên cứu mới này đã được công bố trên tạp chí Khoa học Dịch thuật Y học mới đây.

P.T.T (NASATI), theo https://newatlas.com/medical/brain-imaging-breakthrough-predicts-alzheimers-decline-pet/, 5/1/2020