Viêm loét dạ dày tá tràng là một trong những bệnh lý phổ biến trên toàn thế giới, không chỉ gây ảnh hưởng nghiêm trọng đến sức khỏe, mà còn làm giảm chất lượng cuộc sống của người bệnh. Các loại thuốc điều trị hiện nay như thuốc ức chế bơm proton, kháng thụ thể histamin H2, thuốc bảo vệ niêm mạc hay antacid thường gây tác dụng phụ khi sử dụng kéo dài và chi phí điều trị tương đối cao. Vì thế, việc tìm kiếm các sản phẩm an toàn và hiệu quả có nguồn gốc từ dược liệu trở thành xu hướng trong nghiên cứu y dược học hiện đại. Đó là lý do các nhà khoa học tại trường Đại học Nguyễn Tất Thành đã nghiên cứu cơ chế tác dụng bảo vệ dạ dày của lá bần không cánh (Sonneratia apetala).

Lá bần không cánh là loài thực vật phổ biến ở vùng ven sông, được y học dân gian sử dụng trong điều trị kiết lỵ, nhiễm khuẩn, bong gân và đặc biệt là các bệnh lý liên quan đến dạ dày. Các bộ phận như lá, quả, vỏ quả của cây chứa nhiều hợp chất có hoạt tính sinh học như acid béo, triterpenoid và sterol, với khả năng chống oxy hóa, một trong những cơ chế quan trọng giúp bảo vệ dạ dày khỏi tổn thương.

Trong nghiên cứu, các tác giả đã sử dụng bột lá bần không cánh để điều chế cao chiết. Kết quả thử nghiệm độc tính cấp trên chuột nhắt trắng cho thấy, liều dùng cao tới 5.000 mg/kg không gây tử vong hay bất kỳ biểu hiện bất thường nào trong vòng 14 ngày quan sát, chứng tỏ cao chiết an toàn để sử dụng qua đường uống.

Ở mô hình gây loét dạ dày bằng dung dịch HCl 0,3M kết hợp ethanol, tỷ lệ chuột bị loét dạ dày ở lô chứng bệnh (không được điều trị) và lô tá dược (gây loét và sử dụng tá dược nhưng không chứa hoạt chất có tác dụng điều trị viêm loét) đều đạt 100%, trong khi nhóm sử dụng esomeprazole (thuốc làm giảm tiết acid dịch vị dạ dày), giảm xuống còn 75%. Ở lô sử dụng cao lá bần không cánh liều 250 mg/kg, tỷ lệ loét vẫn giữ ở mức 100%. Tuy vậy, khi tăng liều lên 500 mg/kg, tỷ lệ loét giảm đáng kể xuống còn 87%, cho thấy liều cao hơn phát huy hiệu quả bảo vệ cao hơn.

So sánh mức độ tổn thương loét cho thấy nhóm chuột sử dụng cao lá bần không cánh 500 mg/kg có sự cải thiện rõ rệt so với lô tá dược. Không có trường hợp loét độ III, tỷ lệ tổn thương độ II giảm còn 47%. Trong khi đó, esomeprazole 20 mg/kg giảm tổn thương loét độ II xuống còn 14,29% và không ghi nhận tổn thương độ III. Dù hiệu quả của cao lá bần không cánh còn thấp hơn so với esomeprazole, nhưng khả năng giảm mức độ loét từ độ III sang độ II và giảm tần suất loét sâu cho thấy cao lá bần không cánh có tác dụng bảo vệ dạ dày.

Ngoài ra, khi sử dụng cao lá bần với liều lượng 500 mg/kg, cao lá bần không cánh giúp hạn chế tổn thương niêm mạc dạ dày, không gây xuất huyết, loét sâu hay phù nề, số lượng tế bào viêm ít và chủ yếu là lympho bào ở mức độ nhẹ. Ngược lại, ở nhóm không điều trị, dạ dày xuất hiện tổn thương loét nặng, xuất huyết và phù nề lan rộng. Hiệu quả của cao lá bần không cánh 500 mg/kg gần tương đồng với nhóm điều trị esomeprazole.

Kết quả nghiên cứu cho thấy tiềm năng ứng dụng thực tiễn của dược liệu bần không cánh trong hỗ trợ điều trị bệnh lý dạ dày.

N.P.D (NASTIS)