Cách não khởi động lại sau quá trình gây mê sâu
Cập nhật vào: Thứ ba - 01/06/2021 22:51
Cỡ chữ
Hàng triệu ca phẫu thuật được thực hiện mỗi năm sẽ không thể thực hiện được nếu không có sự hỗ trợ của gây mê toàn thân. Đây là công cụ thần kỳ của ngành y tế, giúp tắt ý thức theo cách có thể đảo ngược và kiểm soát được.
Các nhà nghiên cứu đang sử dụng công cụ mạnh mẽ này để hiểu rõ hơn về cách bộ não tái tạo lại ý thức và nhận thức sau những gián đoạn gây ra bởi giấc ngủ, các thủ tục y tế yêu cầu gây mê và các rối loạn chức năng thần kinh như hôn mê.
Trong một nghiên cứu mới được công bố trên tạp chí eLife, nhóm nghiên cứu, do bác sĩ gây mê tiến sỹ George Mashour - Trường Đại học Y Michigan, tiến sỹ Max Kelz - Trường Đại học Y Pennsylvania, và Michael Avidan, MBBCh của Trường Đại học Y Washington đứng đầu, đã sử dụng thuốc gây mê propofol và isoflurane ở người để nghiên cứu các mô hình phục hồi ý thức và chức năng nhận thức sau khi gây mê.
Trong nghiên cứu, 30 người trưởng thành khỏe mạnh được gây mê trong ba giờ. Hoạt động não của họ được đo bằng điện não đồ và hoạt động ngủ/thức của họ được đo trước và sau khi thử nghiệm. Mỗi người tham gia được thực hiện các bài kiểm tra nhận thức - được thiết kế đo tốc độ phản ứng, trí nhớ và các chức năng khác - trước khi được gây mê, ngay sau khi tỉnh lại và sau đó cứ sau 30 phút lại kiểm tra lại.
Nhóm nghiên cứu cố gắng tìm kiếm đáp án cho một số câu hỏi cơ bản như: Làm thế nào để não thức dậy sau khi vô thức sâu - tất cả cùng một lúc hay chỉ một số khu vực và chức năng hoạt động trở lại trước? Nếu vậy, đó là những cái nào?
“Cách bộ não phục hồi sau trạng thái vô thức như thế nào là vấn đề quan trọng về mặt lâm sàng nhưng cũng cho chúng ta cái nhìn sâu sắc về cơ sở thần kinh của chính ý thức”, Mashour nói.
Sau khi ngừng thuốc mê và những người tham gia tỉnh lại, quá trình kiểm tra nhận thức bắt đầu. Nhóm đối chứng thứ hai gồm những người tham gia nghiên cứu, những người không được gây mê toàn thân và vẫn tỉnh táo, cũng hoàn thành các bài kiểm tra trong cùng khoảng thời gian.
Phân tích điện não đồ EEG và kiểm tra hiệu suất, các nhà nghiên cứu phát hiện ra rằng phục hồi ý thức và nhận thức là một quá trình diễn ra theo thời gian, không phải tất cả cùng xảy ra một lúc. Các nhà nghiên cứu vô cùng ngạc nhiên bởi một trong những chức năng của não xuất hiện đầu tiên là chức năng giải quyết vấn đề trừu tượng, được kiểm soát bởi vỏ não trước, trong khi các chức năng khác như thời gian phản ứng và sự chú ý mất nhiều thời gian lâu hơn để phục hồi.
“Mặc dù ban đầu khá ngạc nhiên, nhưng xét về mặt tiến hóa thì khả năng nhận thức cao hơn cần phải phục hồi sớm. Ví dụ: nếu ai đó thức dậy trước một mối đe dọa thì các cấu trúc như vỏ não trước sẽ rất quan trọng để phân loại tình huống và lên kế hoạch hành động”, Kelz nói.
Các kết quả đo điện não đồ cho thấy các vùng não trước hoạt động tích cực đặc biệt trong khoảng thời gian phục hồi. Điều quan trọng là trong vòng ba giờ sau khi được gây mê sâu trong một thời gian dài, những người tham gia có thể phục hồi chức năng nhận thức ở mức gần xấp xỉ với nhóm vẫn tỉnh táo trong thời gian đó. Hơn nữa, lịch trình ngủ của họ trong những ngày sau thí nghiệm dường như không bị ảnh hưởng.
“Điều này cho thấy rằng bộ não của con người khỏe mạnh có khả năng phục hồi, ngay cả khi tiếp xúc lâu với thuốc gây mê sâu. Về mặt lâm sàng, điều này ngụ ý rằng một số rối loạn nhận thức mà chúng ta thường thấy trong nhiều ngày hoặc thậm chí vài tuần trong quá trình hồi phục sau gây mê và phẫu thuật, chẳng hạn như mê sảng, cũng có thể là do các yếu tố khác ngoài tác động kéo dài của thuốc gây mê lên não”, Avidan nói.
P.T.T (NASATI), theo https://medicalxpress.com/news/2021-05-oblivion-brain-reboots-deep-anesthesia.html, 27/5/2021