Chất điều tiết sinh trưởng thực vật là các chất có bản chất hóa học và nguồn gốc khác nhau nhưng chúng đều có khả năng điều chỉnh quá trình sinh trưởng, phát triển của thực vật từ hợp tử phát triển thành phôi cho đến khi cây kết thúc chu kỳ sống của mình. Người ta chia các chất điều tiết sinh trưởng thành hai nhóm là các chất kích thích sinh trưởng và chất ức chế sinh trưởng. Mối quan hệ giữa hai nhóm chất này trong cây biểu thị bằng sự cân bằng hóc môn. Sự cân bẳng hóc môn có vai trò vô cùng quan trong trong việc điều chỉnh toàn bộ quá trình sinh trưởng và ra hoa của cây. Các chất kích thích sinh trưởng được hình thành trong các cơ quan sinh dưỡng kích thích quá trình sinh trưởng của cây. Ngược lại, các chất ức chế sinh trưởng được hình thành trong các cơ quan sinh sản, cơ quan dự trữ, các cơ quan già ức chế sinh trưởng nhưng lại kích thích quá trình hình thành ra hoa. Chính vì vậy mà có thể dùng các chất điều tiết sinh trưởng để điều chỉnh quá trình sinh trưởng và ra hoa của thực vật.
 

 
Việc sản xuất hạt giống thuốc lá thuần thường xảy ra hiện tượng cây phân hóa nụ khi chưa đạt về số lá cũng như tầm vóc của cây, trong trường hợp này cần dùng các chất kích thích sinh trưởng ngoại sinh để kích thích quá trình sinh trưởng thân lá ức chế sự ra hoa sớm. Mặt khác, có những giống có thời gian sinh trưởng dài cần dùng các chất ức chế sinh trưởng ngoại sinh để hạn chế sinh trưởng và kích thích quá trình phân hóa nụ sớm hơn nếu không cây sẽ ra hoa, đậu quả vào thời điểm nắng nóng làm giảm tỷ lệ đậu quả cũng như chất lượng hạt giống.

Đối với sản xuất hạt: các giống được sử dụng làm bố mẹ có thời gian sinh trưởng khác nhau nên khi sản xuất hạt lai cần phải bố trí trồng lệch thời vụ giữa giống bố và giống mẹ. Tuy nhiên, sự nở hoa không trùng khớp về thời gian nở hoa giữa các giống bố, mẹ vẫn thường xảy ra do ảnh hưởng của các yếu tố khí hậu. Trong trường hợp này, việc sử dụng các chất điều tiết sinh trưởng ngoại sinh để tác động nhằm điều khiển cho giống bố và giống mẹ nở hoa trùng khớp là rất cần thiết.

Mặt khác, thuốc lá nguyên liệu ở miền Bắc được sản xuất chủ yếu ở các tỉnh miền núi có điều kiện thời tiết khác nghiệt vì vậy hay xảy ra hiện tượng cây thuốc lá ra hoa sớm nên ảnh hưởng lớn đến năng suất cũng như chất lượng thuốc lá nguyên liệu. Nhằm xác định được một số chất điều tiết sinh trưởng thích hợp để điều khiển quá trình sinh trưởng và ra hoa của cây thuốc lá trong sản xuất hạt giống và quy trình sử dụng, nhóm nghiên cứu do ông Nguyễn Văn Cường, Công ty TNHH một thành viên Viện thuốc lá, đứng đầu đã tiến hành nghiên cứu đề tài: “Nghiên cứu một số chất điều tiết sinh trưởng điều khiển quá trình sinh trưởng và ra hoa của cây thuốc lá”.

Sau 2 năm (2016-2017) triển khai tại Tản Lĩnh, Ba Vì, Hà Nội - nơi chuyên sản suất các hạt giống thuốc lá của Viện Thuốc lá, nhóm nghiên cứu thu được một số kết quả như sau:

1. Chất kích thích sinh trưởng αNAA có khả năng điều chỉnh quá trình sinh trưởng, phát triển của cây, kích thích sinh trưởng chiều cao, tốc độ ra lá, làm tăng kích thước, cũng như khối lượng lá tươi. Nhưng αNAA không ảnh hưởng đến sự ra hoa của cây thuốc lá ở tất cả các nồng độ và thời điểm xử lý so với đối chứng. Đồng thời αNAA có ảnh hưởng tốt đến khả năng đậu quả, kết hạt và chất lượng hạt giống. Xử lý αNAA cho cây thuốc lá với nồng độ 60ppm và được xử lý ở thời điểm 40-50 NST là tốt nhất.

2. GA3 có tác dụng kích thích mạnh mẽ cho sự sinh trưởng chiều cao của cây thuốc lá và làm thay đổi kích thước lá. Nồng độ phun GA3 thích hợp cho cây thuốc lá sản xuất hạt giống là 60ppm. Khi xử lý GA3 cho cây thuốc lá 2 lần vào thời điểm 40-50 NST đã làm cho cây ra hoa muộn nhất và muộn hơn công thức đối chứng là 6,5 ngày, tỷ lệ đậu quả, khối lượng hạt/cây, chất lượng hạt giống là cao nhất trong các công thức thí nghiệm và cao hơn công thức đối chứng. Như vậy, GA3 có tác dụng tốt đến khả năng đậu quả và kết hạt của cây thuốc lá mà không ảnh hưởng đến chất lượng hạt giống.

3. Xử lý Ethrel đã ức chế sự sinh trưởng của cây thuốc lá và làm cho cây ra hoa sớm hơn công thức đối chứng là 5.0 ngày. Ethrel sử dụng trong sản xuất hạt giống thuốc lá với nồng độ 800ppm và xử lý 2 lần vào 45 và 50 NST là thích hợp nhất. Xử lý Ethrel đã làm cho tỷ kệ đậu quả, khối lượng hạt thu được/cây thấp hợp công thức đối chiếu tuy nhiên xử lý Ethrel không làm giảm chất lượng hạt giống thuốc lá.

4. Xử lý PIX đã làm chậm tăng trưởng chiều cao nhưng không ảnh hưởng đến tốc độ tăng trưởng số lá của cây thuốc lá. Xử lý PIX đã làm giảm kích thước và khối lượng lá tươi của cây thuốc lá thể hiện rõ trên vị bộ lá dưới và lá giữa. Việc xử lý PIX ở nồng độ 300ppm tại tất cả các thời điểm xử lý đều có khối lượng lá nhỏ hơn các nồng độ còn lại. PIX không có ảnh hưởng đến sự ra hoa của cây thuốc lá, nó chỉ làm cho quá trình ra hoa kết thúc sớm hơn mà không làm thay đổi thời gian bắt đầu ra hoa, cũng không ảnh hưởng nhiều đến tỷ lệ đậu quả, khả năng kết hạt và chất lượng hạt giống thuốc lá.

Như vậy, mô hình áp dụng các biện pháp xử lý GA3, Ethrel trong sản xuất hạt giống thuốc lá so với không xử lý đã cho một số kết quả đó là GA3 đã làm tăng năng suất hạt giống lên 8,3% và có xu hướng làm tăng chất lượng hạt giống. Ethrel đã làm giảm năng suất hạt giống 10,5% nhưng không ảnh hưởng xấu đến chất lượng hạt giống.

Có thể tìm đọc toàn văn Báo cáo kết quả nghiên cứu của Đề tài (Mã số 14713/2018) tại Cục Thông tin Khoa học và Công nghệ Quốc gia.

P.T.T (NASATI)