Hiện nay, tình trạng xâm nhập mặn ở các tỉnh đồng bằng sông Cửu Long vẫn diễn biến phức tạp, tiếp tục ảnh hưởng nghiêm trọng đến diện tích lúa và cây ăn trái. Người dân cần có những biện pháp chủ động ứng phó để giảm thiệt hại do ngộ độc mặn gây ra.

Kiểm tra độ mặn trên ruộng lúa

Theo Trung tâm nghiên cứu và tư vấn nông nghiệp nhiệt đới, tính đến ngày 21/5/2020 ở ĐBSCL đã có tới gần 18.000 ha lúa và cây ăn trái thiệt hại do hạn mặn. Xâm nhập mặn ởĐBSCL không chỉ gây hại cho lúa nước màcòn ảnh hưởng lớn đến diện tích cây ăn trái, diện tích nuôi trồng thủy sản vànhững cây trồng cạn khác. Dự báo, trong thời gian tiếp theo của mùa khô, xâm nhập mặn tiếp tục lên cao theo các kỳ triều cường. Nếu thời gian thiếu mưa kéo dài kết hợp với việc sử dụng và khai thác tài nguyên nước trong lưu vực (tăng sử dụng nước trên các dòng nhánh và trữnước tại các đập Trung Quốc) sẽ làm cho tình trạng hạn hán, thiếu nước, xâm nhập mặn trở nên trầm trọng hơn mùa khô.

TS. Nguyễn Đăng Nghĩa, giám đốc Trung tâm nghiên cứu và tư vấn nông nghiệp nhiệt đới cho rằng, để góp phần khắc phục tác động nghiêm trọng do xâm nhập mặn gây ra, có thể thực hiện một số những giải pháp sau:

“Phía trên thượng nguồn thuộc địa phận lãnh thổ Việt Nam cần đào thêm các hồ chứa nước ngọt gần sát các sông Tiền, sông Hậu và sông Vàm Cỏ. Khi lũ dâng cao thì nước được dẫn vào tích trữ trong hồ, mùa khô lượng nước này sẽ được xả ra. Giải pháp này giúp hạn chế xâm nhập mặn từ hạ nguồn hoặc lượng nước này có thể dùng để tưới cho cây ăn trái và cây trồng cạn khác.

Với diện tích khoảng gần 2 triệu ha trồng lúa, nếu phía thượng nguồn của sông Tiền, sông Hậu và sông Vàm Cỏ (thuộc địa phận của các tỉnh An Giang, Đồng Tháp, Tây Ninh và Long An) chỉ cần dành ra diện tích bằng 2% diện tích trồng lúa thì cũng có khoảng 400.000 ha diện tích mặt nước. Nếu đào sâu 1,5 mét và đắp bờ cao 0,5 mét thì có được khoảng xấp xỉ 30 triệu khối nước. Đây là một lượng nước ngọt đáng kể dành cho trồng trọt và nuôi trồng thủy sản. Nếu lo sợ các hồ chứa nước có thể xì phèn thì khi thi công đào hồ chứa sẽ lót bạt chống thấm dưới đáy hồ”.

Theo phân tích của TS. Nguyễn Đăng Nghĩa, những cây ăn trái nếu sử dụng nguồn nước mặn có nồng độ trên 0,4% để tưới (tùy theo độ mặn và số lần tưới) sẽ làm cho đất nhiễm mặn. Các lông hút và rễ tơ của cây ăn trái sẽ rụng hết, sau đó rễ chuyển sang màu vàng, trường hợp nặng sẽ chuyển sang màu đen.

Cây trồng không hút được dinh dưỡng, ngay cả nước cũng không hút được (cây khát nước trong điều kiện thừa nước xung quanh). Cây gặp tình trạng suy dinh dưỡng và thiếu nước dẫn đến vàng lá, thối rễ rồi chết. Nhiều người hiểu sai, lầm tưởng cây bị bệnh nên mua thuốc đổ gốc, tốn tiền và công chăm sóc mà cây vẫn chết.

TS. Nguyễn Đăng Nghĩa đưa ra một số quy trình xử lý ngộ độc mặn cụ thể mà các vườn cây ăn trái ở ĐBSCL có thể áp dụng như sau:

Thứ nhất, trước khi tưới nước nhiễm mặn trên 0,4%: Trường hợp độ mặn của nước trên 0,6% thì không nên tưới. Nếu muốn tưới cho cây ăn trái thì cần pha thêm vào nước Ca hoạt hóa vừa cung cấp Ca và oxy hòa tan (nước đo có khoảng độ mặn từ 0,4 - 0,8% thì tưới được, không tưới nước trên 0,8%). Pha 2 gói Ca₂CO₃ (2 kg) hoạt hóa cho 200 lít nước rồi tưới cho 1 gốc cây ăn trái từ 5 - 10 lít tùy theo tuổi cây.

Thứ hai, bón phân hữu cơ dạng lỏng hoặc acid humic hòa tan với nồng độ 50 - 100 ppm.

Thứ ba, phun xịt phân bón lá: calci - phite take off có chứa Ca và hoạt chất take off để tăng tính chịu mặn của cây trồng.

TS. Nguyễn Đăng Nghĩa

Một số lưu ý cho người dân khi thấy vườn cây ăn trái có những biểu hiện ngộ độc mặn như vàng lá, rụng hết rễ tơ, trụi rễ.

- Phải tiến hành vừa xịt phân bón lá calci - phite take off với liều lượng: 1 lít phân cho 400 lít nước (2 phuy) vừa kết hợp tưới gốc với liều tăng gấp đôi (tức pha 1 lít thuốc cho 200 lít nước) tưới từ 5 - 10 lít/gốc, tùy tuổi cây.

- Sau 5 - 7 ngày thì tưới Ca hoạt hóa. Pha 2 gói Ca₂CO₃ (2 kg) hoạt hóa cho 200 lít nước (1 phuy nhựa) rồi tưới cho 1 gốc cây ăn trái từ 5 - 10 lít, tùy theo tuổi cây.

- Sau 10 - 15 ngày, bón phân hữu cơ dạng lỏng hoặc acid humic hòa tan với nồng độ 50 - 100 ppm.

NASATI