Vừng là một trong những cây trồng quan trọng trong nông nghiệp Việt Nam, đặc biệt là ở khu vực phía Nam, nơi có tiềm năng lớn về đất đai và khí hậu thuận lợi. Tuy nhiên, năng suất vừng hiện nay vẫn chưa đạt được mức tối ưu so với tiềm năng, và đặc biệt là trong bối cảnh biến đổi khí hậu. Mới đây, Viện Khoa học Kỹ thuật Nông nghiệp Duyên hải Nam Trung Bộ (Quy Nhơn, Bình Định) đã nghiên cứu và chọn tạo hai giống vừng mới với năng suất cao, khả năng chịu hạn tốt và thích hợp cho các vùng trồng ở khu vực phía Nam, giúp nâng cao hiệu quả sản xuất và đóng góp vào việc phát triển bền vững ngành nông nghiệp.

Diện tích trồng vừng của Việt Nam hiện nay đạt khoảng 56 ngàn ha, tập trung chủ yếu ở các vùng như Bắc Trung Bộ, Duyên hải Nam Trung Bộ, Tây Nguyên và Đồng bằng sông Cửu Long. Tuy nhiên, năng suất bình quân chỉ đạt 0,84 tấn/ha, chưa tương xứng với tiềm năng của cây vừng cũng như lợi thế về đất đai và khí hậu ở các vùng trồng. Hơn nữa, trong bối cảnh biến đổi khí hậu, khi mà tình trạng khô hạn đang ngày càng gia tăng, cây vừng với khả năng chịu hạn tốt và thời gian sinh trưởng ngắn, có thể là giải pháp hiệu quả cho sản xuất nông nghiệp tại các khu vực này.

Tuy nhiên, hiện nay, công tác nghiên cứu và phát triển giống vừng tại Việt Nam còn hạn chế, nhất là ở khu vực phía Nam. Vì vậy, việc tạo ra giống vừng năng suất cao, chịu hạn tốt và phù hợp với điều kiện khí hậu của khu vực là một yêu cầu cấp thiết.

Nhằm giải quyết vấn đề trên, Viện Khoa học Kỹ thuật Nông nghiệp Duyên hải Nam Trung Bộ đã thực hiện đề tài nghiên cứu “Chọn tạo giống vừng năng suất cao cho các tỉnh phía Nam”. Mục tiêu của nghiên cứu là phát triển các giống vừng mới có khả năng chịu hạn tốt, năng suất cao và phù hợp với điều kiện canh tác của khu vực phía Nam.

Để thực hiện nghiên cứu này, nhóm tác giả đã tiến hành thu thập các giống vừng có thời gian sinh trưởng ngắn, năng suất cao, hàm lượng dầu cao, và khả năng chống bệnh tốt. Các giống vừng này được chọn lọc và lai tạo theo phương pháp chọn lọc phả hệ, đảm bảo các đặc tính di truyền mong muốn được giữ vững qua các thế hệ.

Sau quá trình nghiên cứu và lai tạo, nhóm tác giả đã thành công trong việc chọn tạo hai giống vừng mới, đó là giống vừng BĐ.01 và giống vừng HLVĐ78, với các đặc tính vượt trội so với giống vừng truyền thống.

Giống vừng BĐ.01: Được tạo ra từ tổ hợp lai giữa giống CUMS-17 (nhập từ Ấn Độ) và vừng vàng Bình Định. Giống này có thời gian sinh trưởng từ 83 đến 93 ngày, hạt màu vàng, hàm lượng dầu đạt 54,79%. Đặc biệt, giống BĐ.01 không bị tách quả, chống đổ ngã tốt và có năng suất cao. Khi trồng trên đất phù sa chủ động nước tưới ở vùng Duyên hải Nam Trung Bộ, năng suất đạt từ 1,47 đến 1,72 tấn/ha, cao hơn từ 30,6% đến 34,8% so với các giống đối chứng. Khi trồng trên đất xám bạc màu không có nước tưới ở Tây Nguyên, năng suất đạt từ 0,88 đến 1,20 tấn/ha, tăng từ 35,9% đến 44,5% so với các giống đối chứng.

Giống vừng HLVĐ78: Được tạo ra từ tổ hợp lai giữa giống VĐCĐ (giống địa phương ở Bà Rịa – Vũng Tàu) và giống ĐH1 (phục tráng từ giống vừng địa phương Long An). Giống này có thời gian sinh trưởng từ 78 đến 80 ngày, hạt màu đen, hàm lượng dầu đạt từ 53,3% đến 53,6%. Kết quả khảo nghiệm cho thấy giống HLVĐ78 có năng suất cao khi trồng trên đất xám Bình Thuận với 15,43 tạ/ha, cao hơn 1,7% so với giống đối chứng. Trồng trên đất sau lúa tại vùng Đồng bằng sông Cửu Long, giống này cho năng suất từ 15,17 đến 15,24 tạ/ha, cao hơn so với giống đối chứng từ 21,8% đến 28,6%.

Các giống vừng BĐ.01 và HLVĐ78 đã được Viện Khoa học Kỹ thuật Nông nghiệp Duyên hải Nam Trung Bộ công nhận và công bố lưu hành tại các tỉnh phía Nam. Ngoài ra, nhóm nghiên cứu cũng đã hoàn thiện quy trình kỹ thuật canh tác cho các giống này, đảm bảo có thể áp dụng vào thực tế sản xuất nông nghiệp tại các vùng trồng vừng.

Việc phát triển và đưa vào sản xuất các giống vừng mới này sẽ không chỉ giúp tăng năng suất vừng ở khu vực phía Nam mà còn giúp cải thiện khả năng chịu hạn của cây trồng, thích ứng tốt hơn với biến đổi khí hậu, đồng thời nâng cao hiệu quả kinh tế cho nông dân.

Việc chọn tạo giống vừng năng suất cao chịu hạn tốt cho khu vực phía Nam là một bước tiến quan trọng trong việc nâng cao năng suất và giá trị cây trồng này ở Việt Nam. Các giống vừng BĐ.01 và HLVĐ78 không chỉ đáp ứng nhu cầu về năng suất mà còn có khả năng chịu hạn tốt, phù hợp với điều kiện canh tác khắc nghiệt ở nhiều vùng miền. Với sự ứng dụng các giống mới này, ngành nông nghiệp Việt Nam có thể mở rộng diện tích trồng vừng, góp phần vào sự phát triển bền vững của nông thôn và tăng thu nhập cho nông dân.

P.A.T (tổng hợp)