Với thị trường tiêu thụ khoảng 2 tỷ dân và quy mô nền kinh tế Halal dự báo đạt tới 10.000 tỷ USD trước năm 2028, lĩnh vực Halal mở ra một cơ hội lớn để Việt Nam mở rộng xuất khẩu các sản phẩm nông sản, thủy hải sản, thực phẩm chế biến và nhiều ngành hàng khác. Tuy nhiên, để bền vững tham gia vào thị trường này, sản phẩm Halal cần phải đảm bảo nằm trong một hệ sinh thái toàn vẹn, từ khâu sản xuất đến khâu lưu kho và vận chuyển, nhằm đáp ứng đầy đủ các tiêu chuẩn Halal quốc tế khắt khe.

Nhu cầu tiêu thụ sản phẩm Halal trên toàn cầu lại rất lớn, với hơn 1/4 dân số thế giới tuân thủ tiêu chuẩn này. Theo quy định của đạo Hồi, sản phẩm Halal không chỉ yêu cầu các tiêu chí nghiêm ngặt về thành phần, mà còn cả quá trình sản xuất sạch sẽ, nhân đạo. Do vậy, sản phẩm Halal không chỉ phục vụ người Hồi giáo mà còn được nhiều người không theo đạo Hồi ưa chuộng. Các quốc gia châu Mỹ và châu Âu, dù tỷ lệ người Hồi giáo nhỏ, nhưng lượng tiêu thụ sản phẩm Halal vẫn chiếm đến 1/3 thị trường toàn cầu, và quy mô thị trường Halal hiện đã vượt qua nhiều lĩnh vực khác, chẳng hạn như trí tuệ nhân tạo. Điều này tạo động lực lớn cho Việt Nam tham gia vào thị trường đang phát triển nhanh chóng này.

Việt Nam có vị trí địa lý gần gũi với các quốc gia Hồi giáo như Malaysia, Indonesia, cùng tiềm lực sản xuất nông sản, thủy hải sản mạnh mẽ. Hiện nay, Việt Nam đã có khoảng 50 công ty được cấp chứng nhận Halal, nhưng giá trị xuất khẩu vẫn chưa tương xứng với tiềm năng, chỉ đạt khoảng 10,5 tỷ USD trong khi nhu cầu từ thị trường Halal ước tính lên tới 34 tỷ USD. Việc chậm trễ tham gia vào thị trường Halal sẽ là một sự lãng phí cơ hội, đặc biệt khi đây là thị trường ổn định, giúp doanh nghiệp Việt tránh được tình trạng “được mùa mất giá” khi phụ thuộc vào các thị trường truyền thống như Mỹ, Trung Quốc và châu Âu.

Việc đảm bảo sản phẩm Halal không chỉ dừng lại ở khâu sản xuất mà phải duy trì “tính toàn vẹn từ nông trại đến bàn ăn”, bao gồm cả các yếu tố về vận chuyển, kho bãi và chuỗi cung ứng. Ví dụ, sản phẩm Halal không được phép vận chuyển chung với sản phẩm không Halal, và kho bãi phải hoàn toàn tách biệt. Đây là những yêu cầu nghiêm ngặt mà Việt Nam cần nhanh chóng đáp ứng nếu muốn duy trì tính bền vững trong xuất khẩu Halal. Tuy nhiên, hệ thống chứng nhận Halal của Việt Nam hiện vẫn còn phức tạp và chưa hài hòa với tiêu chuẩn quốc tế, điều này tạo ra nhiều rào cản trong quá trình xuất khẩu. Trung tâm Chứng nhận Halal quốc gia (HALCERT) đã được thành lập để cải thiện tình hình, song vẫn cần nhiều nỗ lực hơn trong việc xây dựng hạ tầng, cải tiến kỹ thuật và hỗ trợ hệ sinh thái Halal.

Một trở ngại lớn đối với các doanh nghiệp vừa và nhỏ là chi phí cao để đạt chứng nhận Halal. Việc chứng nhận phải được rà soát và gia hạn hàng năm, gây khó khăn tài chính cho nhiều công ty. Mỗi quốc gia cũng có những tiêu chuẩn Halal khác nhau, buộc doanh nghiệp phải lựa chọn thị trường mục tiêu cụ thể và chuẩn bị kỹ lưỡng để tuân thủ các tiêu chuẩn khác nhau.

Với kinh nghiệm thực hiện các sản phẩm Halal, bà Nguyễn Thị Quý Linh, Giám đốc Công ty F&G Việt Nam, gợi ý rằng doanh nghiệp Việt không cần quá chú trọng vào sản phẩm cuối mà có thể tham gia vào chuỗi cung ứng nguyên liệu Halal. Đây là một cách giúp giảm áp lực đầu tư ban đầu, đồng thời tìm hiểu khả năng và tiềm lực thị trường trước khi phát triển toàn diện hệ thống sản xuất.

Theo PGS. TS Lê Phước Minh, các yêu cầu của tiêu chuẩn Halal về sạch, xanh, đức tin, và tính nhân văn tuy khắt khe nhưng không quá khó để đạt được so với tiêu chuẩn của thị trường Âu Mỹ. Các tiêu chuẩn này tập trung vào yếu tố vệ sinh, quy trình chế biến và đạo đức, giúp doanh nghiệp Việt có thể nhanh chóng thích ứng và phát triển.

Nếu Việt Nam xây dựng được hệ sinh thái Halal hoàn chỉnh, không chỉ mở ra cơ hội xuất khẩu bền vững mà còn thu hút đầu tư FDI vào chuỗi cung ứng, từ khu công nghiệp đến kho bãi và logistics Halal. Điều này sẽ tạo điều kiện cho sản phẩm Việt Nam xâm nhập mạnh mẽ hơn vào thị trường Halal toàn cầu và mang lại lợi thế cạnh tranh cho doanh nghiệp trong nước.

P.A.T (tổng hợp)