Trong bối cảnh cạnh tranh khốc liệt về nhân tài công nghệ cao giữa các siêu cường, Trung Quốc đang khẳng định vị thế bằng cách ra mắt thị thực K – một công cụ chiến lược nhằm lôi kéo thế hệ trẻ tài năng trong lĩnh vực khoa học, công nghệ, kỹ thuật và toán học (STEM). Có hiệu lực từ ngày 1/10/2025, visa K không chỉ mở rộng cửa cho các nhà nghiên cứu quốc tế mà còn phản ánh tham vọng biến Bắc Kinh thành trung tâm đổi mới toàn cầu, đặc biệt khi Mỹ dưới thời Tổng thống Trump siết chặt chính sách di trú như tăng phí H-1B lên 100.000 USD. Với dòng vốn đầu tư R&D đạt gần 800 tỷ USD năm 2023, Trung Quốc đang tận dụng cơ hội để thu hút nhân lực trẻ từ Mỹ và châu Âu, thúc đẩy tăng trưởng kinh tế và công nghệ cao.

Visa K được bổ sung vào danh sách 13 loại thị thực phổ thông của Trung Quốc theo Quyết định sửa đổi Quy định Quản lý Xuất nhập cảnh Người nước ngoài, ban hành ngày 14/8/2025 bởi Quốc vụ viện. Loại visa này nhắm đến các cá nhân trẻ dưới 35 tuổi, đã tốt nghiệp hoặc đang học tập, nghiên cứu tại các trường đại học, viện nghiên cứu hàng đầu thế giới về STEM, mà không yêu cầu lời mời việc làm trước. Ứng viên cần nộp hồ sơ chứng minh bằng cấp, như bằng cử nhân hoặc tiến sĩ từ các cơ sở uy tín như MIT, Oxford hay Đại học Bắc Kinh, kèm theo thư xác nhận nghiên cứu. So với visa R dành cho tài năng cao cấp (yêu cầu kinh nghiệm làm việc), visa K linh hoạt hơn, cho phép nhập cảnh nhiều lần, hiệu lực lên đến 5 năm và lưu trú tối đa 180 ngày mỗi lần, dễ dàng gia hạn.

Ưu đãi của visa K vượt trội so với 12 loại visa thông thường, cho phép người sở hữu tham gia trao đổi học thuật, khởi nghiệp, kinh doanh và thậm chí làm việc tự do trong lĩnh vực công nghệ. Ví dụ, một kỹ sư phần mềm từ Ấn Độ có thể nhập cảnh để hợp tác với startup tại Thâm Quyến mà không cần nhà tài trợ, tiếp cận quỹ đầu tư nhà nước như Qiming Program – chương trình thu hút hàng nghìn chuyên gia quốc tế từ 2020. Điều này bổ sung cho chiến lược tài năng quốc gia của Trung Quốc, bao gồm Thousand Talents Plan, đã mang về hơn 7.000 nhà khoa học nước ngoài từ 2008-2023, thúc đẩy các lĩnh vực như AI và lượng tử.

Bối cảnh ra đời visa K nằm trong làn sóng nới lỏng chính sách di trú của Bắc Kinh, nhằm khắc phục "chảy máu chất xám" và củng cố vị thế kinh tế hậu COVID-19. Tháng 12/2024, Trung Quốc kéo dài miễn visa quá cảnh lên 10 ngày tại 24 tỉnh, dẫn đến lượng khách quốc tế không cần visa đạt 13,64 triệu lượt nửa đầu 2025 – tăng 53,9% so với năm trước, chiếm 71,2% tổng lượt nhập cảnh. Đến nay, Bắc Kinh đã ký miễn visa song phương với 29 quốc gia và đơn phương với 46 nước, biến Trung Quốc thành điểm đến hấp dẫn cho du lịch và kinh doanh. Tuy nhiên, visa K không chỉ tập trung du lịch mà còn nhắm đến đổi mới: theo Al Jazeera, nó lấp khoảng trống trong hệ thống tài năng bằng cách giảm rào cản cho thế hệ trẻ, giúp Trung Quốc cạnh tranh với Mỹ – nơi phí H-1B mới đẩy nhiều tài năng STEM tìm lựa chọn thay thế.

Tác động kinh tế của chính sách này dự kiến lớn. Theo Reuters, visa K có thể thu hút 50.000-100.000 tài năng STEM hàng năm, thúc đẩy GDP tăng 1-2% qua đổi mới công nghệ, đặc biệt trong chuỗi cung ứng bán dẫn và xe điện. Các chuyên gia như Đới Bân từ Học viện Du lịch Trung Quốc nhấn mạnh, visa K nâng tầm hình ảnh "cởi mở" của Bắc Kinh, khuyến khích lưu trú dài hạn và đầu tư nước ngoài. Tuy vậy, không phải không có thách thức: South China Morning Post ghi nhận chỉ trích nội địa về cạnh tranh việc làm và lo ngại di trú, với một số ý kiến trên mạng xã hội cho rằng visa K ưu tiên "ngoại kiều" trong bối cảnh thất nghiệp thanh niên cao. Dù vậy, so với chính sách thắt chặt của Trump – như khôi phục giám sát visa cho sinh viên Trung Quốc – visa K đang tạo lợi thế cạnh tranh, có thể dịch chuyển trung tâm tài năng từ Silicon Valley sang Thâm Quyến.

Thị thực K đánh dấu bước ngoặt trong chiến lược "tái sinh" tài năng của Trung Quốc, không chỉ thu hút bộ não trẻ STEM mà còn củng cố vị thế siêu cường công nghệ. Trong khi Mỹ đối mặt với rào cản di trú tự tạo, Bắc Kinh đang mở rộng "cánh cửa vàng" để đón dòng chảy toàn cầu, hứa hẹn thúc đẩy đổi mới và tăng trưởng bền vững. Tuy nhiên, để thành công lâu dài, Trung Quốc cần cân bằng giữa thu hút quốc tế và giải quyết lo ngại nội địa, đảm bảo visa K trở thành cầu nối hợp tác chứ không phải nguồn gốc xung đột. Với đà này, Bắc Kinh có thể sớm dẫn dắt cuộc cách mạng STEM thế kỷ 21.

P.A.T (NASTIS), theo China Briefing và Reuters, 9/2025