Trong những năm gần đây, trí tuệ nhân tạo (AI) đã trở thành một yếu tố quan trọng trong việc chuyển đổi các nền kinh tế toàn cầu. Với sự phát triển vượt bậc của công nghệ này, AI đang thay đổi cách thức sản xuất, tiêu thụ và giao dịch của các quốc gia. Một trong những tác động rõ ràng nhất của AI là sự thay đổi trong thương mại quốc tế, với tiềm năng thay đổi cách thức các quốc gia giao dịch với nhau, cũng như cách thức doanh nghiệp tham gia vào thị trường toàn cầu. Mới đây, báo cáo của Tổ chức Thương mại Thế giới (WTO) đã đưa ra hai kịch bản chính về tác động của AI đối với tăng trưởng thương mại toàn cầu trong tương lai. Một kịch bản lạc quan, trong đó AI giúp tăng trưởng thương mại toàn cầu gần 14% vào năm 2040, và một kịch bản thận trọng, khi AI không được ứng dụng đồng đều và tăng trưởng năng suất không đạt mức cao.

Kịch bản lạc quan: tăng trưởng mạnh mẽ nhờ AI

Trong kịch bản lạc quan, AI không chỉ được ứng dụng rộng rãi mà còn giúp các quốc gia đạt được mức tăng trưởng năng suất cao. Nếu mọi quốc gia có thể ứng dụng công nghệ AI một cách hiệu quả và tăng trưởng năng suất được duy trì ở mức cao, thương mại toàn cầu sẽ được thúc đẩy mạnh mẽ. Theo báo cáo của WTO, trong kịch bản này, tăng trưởng thương mại thực tế toàn cầu có thể đạt mức tăng gần 14% vào năm 2040.

AI sẽ tác động mạnh mẽ đến nhiều lĩnh vực, đặc biệt là thương mại dịch vụ và hàng hóa liên quan đến công nghệ. AI có thể giảm chi phí giao dịch, giúp các quốc gia tiết kiệm chi phí trong việc vận chuyển và giao nhận hàng hóa, đồng thời tạo ra những cơ hội mới trong việc cung cấp các dịch vụ kỹ thuật số, qua đó thúc đẩy tăng trưởng thương mại. Cụ thể, trong lĩnh vực dịch vụ, đặc biệt là các dịch vụ kỹ thuật số, báo cáo dự báo sẽ có mức tăng trưởng tích lũy gần 18% trong kịch bản lạc quan. Việc giảm chi phí thương mại nhờ AI sẽ giúp cho các nền kinh tế đang phát triển và các doanh nghiệp nhỏ có thể tiếp cận các thị trường quốc tế dễ dàng hơn.

Các quốc gia có thu nhập cao, vốn đã có cơ sở hạ tầng công nghệ phát triển, sẽ là những người hưởng lợi lớn nhất từ việc áp dụng AI. Với năng suất tăng trưởng cao, các quốc gia này có thể gia tăng xuất khẩu hàng hóa và dịch vụ, đồng thời củng cố vị thế của mình trong chuỗi cung ứng toàn cầu.

Kịch bản thận trọng: AI không đồng đều và tăng trưởng năng suất thấp

Trong khi kịch bản lạc quan mang đến triển vọng tươi sáng, kịch bản thận trọng lại cho thấy một bức tranh u ám hơn. Trong kịch bản này, AI không được triển khai đồng đều ở tất cả các quốc gia, và sự phát triển năng suất không được duy trì ở mức cao. Điều này có thể khiến tăng trưởng thương mại toàn cầu chỉ đạt được mức tăng trưởng dưới 7%, một con số khá khiêm tốn.

Một trong những nguyên nhân chính của tình trạng này là sự chênh lệch lớn giữa các nền kinh tế phát triển và các quốc gia thu nhập thấp trong việc tiếp cận và ứng dụng AI. Các quốc gia phát triển có khả năng đầu tư vào nghiên cứu và phát triển AI, cũng như xây dựng hạ tầng công nghệ cần thiết để áp dụng AI trong các ngành công nghiệp của mình. Ngược lại, các quốc gia thu nhập thấp sẽ gặp khó khăn trong việc tiếp cận công nghệ, khiến cho họ không thể tận dụng tối đa lợi ích của AI. Mặc dù các nền kinh tế này có thể giảm được chi phí thương mại nhờ vào AI, nhưng sự thiếu đồng đều trong việc triển khai và áp dụng công nghệ này sẽ cản trở khả năng tăng trưởng của thương mại toàn cầu.

Điều này cũng đồng nghĩa với việc các doanh nghiệp siêu nhỏ, nhỏ và vừa, vốn thường thiếu tài nguyên và khả năng tiếp cận công nghệ, sẽ gặp khó khăn trong việc gia nhập thị trường quốc tế. Các rào cản thương mại vẫn sẽ tồn tại và làm giảm cơ hội tham gia vào thương mại toàn cầu của các doanh nghiệp này.

Sự khác biệt trong các chính sách và quy định về AI

Báo cáo của WTO cũng nhấn mạnh sự khác biệt ngày càng lớn trong các chính sách và quy định liên quan đến AI giữa các quốc gia. Các chính phủ và tổ chức quốc tế đang thực hiện các sáng kiến nhằm thúc đẩy và quản lý AI, nhưng nếu không có sự phối hợp và hợp tác toàn cầu, những khác biệt này có thể tạo ra những rào cản đối với thương mại toàn cầu. Các quốc gia cần phải tìm ra cách thức để bảo vệ lợi ích quốc gia của mình, đồng thời đảm bảo rằng AI được phát triển và triển khai một cách công bằng và bền vững trên toàn cầu.

Trong trường hợp các quốc gia không thể thống nhất được về các quy định liên quan đến AI, sẽ có một số quốc gia và doanh nghiệp được hưởng lợi nhiều hơn, trong khi những quốc gia khác sẽ bị bỏ lại phía sau. Để giảm thiểu sự bất bình đẳng này, WTO có thể đóng vai trò quan trọng trong việc tạo điều kiện cho thương mại liên quan đến AI và thúc đẩy sự hợp tác giữa các quốc gia.

Tác động của trí tuệ nhân tạo đối với thương mại toàn cầu là một chủ đề đang thu hút sự quan tâm lớn từ các nhà hoạch định chính sách và các doanh nghiệp. Hai kịch bản mà WTO đưa ra cho thấy một tương lai đầy triển vọng nếu AI được triển khai rộng rãi và đồng đều, đồng thời có thể mang đến những thách thức lớn nếu không có sự hợp tác toàn cầu trong việc quản lý và phát triển công nghệ này. Các quốc gia cần nhận thức rõ tầm quan trọng của AI trong việc thúc đẩy tăng trưởng thương mại và tìm cách để đảm bảo rằng công nghệ này được áp dụng một cách công bằng và bền vững. Nếu làm được như vậy, AI sẽ không chỉ giúp tăng trưởng thương mại toàn cầu mà còn góp phần tạo ra một nền kinh tế toàn cầu thịnh vượng và công bằng hơn.

P.A.T (NASATI), theo WTO, 11/2024