Phát triển kinh tế bền vững đang trở thành ưu tiên hàng đầu của nhiều quốc gia trên thế giới, trong đó, việc thúc đẩy đầu tư xanh và các nguồn vốn xanh đóng vai trò cực kỳ quan trọng. Các nguồn vốn này không chỉ giúp doanh nghiệp chú trọng đến vấn đề bảo vệ môi trường, mà còn tạo ra cơ hội để sử dụng các sản phẩm sạch, thân thiện với thiên nhiên. Từ đó, nguồn vốn xanh không chỉ là đòn bẩy tài chính mà còn là công cụ hữu hiệu giúp các quốc gia đạt được các mục tiêu phát triển bền vững. Ở Việt Nam, sự quan tâm đến tín dụng xanh và các hình thức đầu tư xanh đang ngày càng tăng, đặc biệt là trong bối cảnh biến đổi khí hậu ngày càng gia tăng và các cuộc khủng hoảng toàn cầu đang tác động đến mọi mặt của đời sống kinh tế - xã hội.

Trong những năm gần đây, các nguồn vốn tín dụng xanh của Việt Nam và các quốc gia ASEAN đã ghi nhận mức tăng trưởng đáng kể. Theo thống kê từ năm 2016 đến nay, tín dụng xanh của Việt Nam đã đạt được những kết quả tích cực. Đặc biệt, vào năm 2021, Việt Nam đã huy động được khoảng 2 tỷ USD, ngang bằng với Malaysia và Thái Lan, mặc dù mức này còn khiêm tốn so với Singapore (13 tỷ USD). Tuy nhiên, sự phát triển của nguồn vốn này vẫn chưa đồng đều ở các quốc gia trong khu vực ASEAN, và đặc biệt là Việt Nam, nơi mà các ngành như năng lượng tái tạo, giao thông và xử lý chất thải đang thu hút nhiều vốn đầu tư xanh.

Mục tiêu Net Zero (phát thải carbon bằng 0) là một thách thức lớn đối với nhiều quốc gia, trong đó có Việt Nam. Tuy nhiên, TS Lại Văn Mạnh, Trưởng Ban Kinh tế và Tài nguyên Môi trường, Viện Chiến lược, Chính sách Tài nguyên và Môi trường, cho rằng để đạt được mục tiêu này, sự đầu tư vào các dự án xanh là hết sức cần thiết. Các nguồn vốn này không chỉ giúp khôi phục hệ sinh thái, bảo vệ tài nguyên thiên nhiên mà còn có thể tạo ra nhiều cơ hội cho phát triển kinh tế bền vững.

Các quốc gia như Liên minh châu Âu (EU) đã đặt ra những chiến lược rõ ràng trong phát triển xanh như giảm thiểu biến đổi khí hậu, chuyển đổi sang nền kinh tế tuần hoàn, bảo vệ đa dạng sinh học và bảo tồn tài nguyên nước. Tương tự, ASEAN cũng đang nỗ lực trong việc thúc đẩy chuyển đổi xanh, đặc biệt là trong các ngành năng lượng và giao thông, nhằm giảm thiểu tác động tiêu cực đến môi trường.

Việt Nam hiện đang nỗ lực thực hiện nhiều giải pháp để chuyển đổi xanh, giảm phát thải và hướng tới mục tiêu Net Zero vào năm 2050. Các lĩnh vực như giao thông, năng lượng tái tạo, sản xuất sạch và nông nghiệp xanh đang được chú trọng phát triển. Trong lĩnh vực nông nghiệp, nhiều địa phương đã áp dụng các phương pháp canh tác sạch, giảm sử dụng phân bón hóa học và thuốc trừ sâu, nhằm bảo vệ môi trường và nâng cao chất lượng nông sản.

Cùng với đó, trong ngành giao thông, nhiều sáng kiến “xanh hóa” giao thông đã được triển khai tại các thành phố lớn như Hà Nội, TP.HCM. Việc vận hành các tuyến đường sắt đô thị, xe buýt điện, xe mini bus, đang góp phần giảm thiểu ô nhiễm môi trường và thúc đẩy chuyển đổi sang nền giao thông xanh. Ngoài ra, các mô hình du lịch xanh gắn liền với bảo vệ môi trường biển và hệ sinh thái cũng đã được phát triển tại các địa phương như Hội An và Nha Trang.

Để Việt Nam có thể thực hiện thành công các mục tiêu phát triển bền vững và đạt được mức giảm phát thải carbon, việc thu hút thêm nguồn vốn đầu tư xanh là điều hết sức cần thiết. Theo báo cáo từ TS Lại Văn Mạnh, Việt Nam cần khoảng 368 tỷ USD từ năm 2022 đến 2040 để tài trợ cho các sáng kiến phát triển xanh. Tuy nhiên, nguồn vốn công là chưa đủ, vì vậy, việc thu hút nguồn vốn tư nhân và doanh nghiệp đầu tư vào các dự án xanh là rất quan trọng.

Tính đến cuối tháng 9/2024, đã có 50 tổ chức tín dụng phát sinh dư nợ tín dụng xanh, với dư nợ đạt trên 665 nghìn tỷ đồng, chiếm hơn 4,5% tổng dư nợ của nền kinh tế. Các ngành thu hút vốn đầu tư xanh chủ yếu là năng lượng tái tạo, năng lượng sạch (chiếm hơn 43%) và nông nghiệp xanh (hơn 30%). Tuy nhiên, lĩnh vực trái phiếu xanh tại Việt Nam vẫn còn khiêm tốn so với các quốc gia trong khu vực ASEAN, với quy mô đạt từ 75-250 triệu USD trong giai đoạn 2021-2023, trong khi các quốc gia như Singapore có mức đầu tư cao hơn rất nhiều.

Thách thức và giải pháp phát triển nguồn vốn xanh

Việc phát triển nguồn vốn xanh tại Việt Nam đang đối mặt với một số thách thức. Đầu tiên là vấn đề nhận thức của các doanh nghiệp và người dân về tầm quan trọng của việc đầu tư vào các dự án xanh. Hơn nữa, do đặc thù của các dự án xanh, thời gian hoàn vốn có thể kéo dài, điều này khiến nhiều nhà đầu tư ngần ngại.

Tuy nhiên, TS Lại Văn Mạnh cũng nhấn mạnh rằng để tạo niềm tin cho các nhà đầu tư, cần có quyết tâm chính trị mạnh mẽ từ Chính phủ. Các chính sách pháp luật về đầu tư xanh, tín dụng xanh cần được hoàn thiện và tiệm cận với các thông lệ quốc tế. Cùng với đó, cần thúc đẩy các cơ chế ưu đãi và hỗ trợ cho các dự án xanh, giúp các doanh nghiệp dễ dàng tiếp cận vốn từ các ngân hàng và các tổ chức tín dụng.

Nhìn chung, các nguồn vốn xanh đóng vai trò quan trọng trong việc thúc đẩy phát triển bền vững và bảo vệ môi trường. Việt Nam, cùng với các quốc gia ASEAN, đang nỗ lực tạo ra một hệ thống tài chính xanh mạnh mẽ, giúp chuyển đổi nền kinh tế sang hướng phát triển bền vững, giảm phát thải carbon và bảo vệ tài nguyên thiên nhiên. Để đạt được mục tiêu này, cần có sự phối hợp chặt chẽ giữa Chính phủ, doanh nghiệp và cộng đồng trong việc đầu tư vào các dự án xanh, đồng thời hoàn thiện các chính sách và khung pháp lý để thu hút nguồn vốn xanh. Chỉ khi đó, Việt Nam mới có thể vững bước trên con đường phát triển bền vững, góp phần vào sự nghiệp bảo vệ hành tinh và nâng cao chất lượng sống cho các thế hệ tương lai.

P.A.T (tổng hợp)