Bất bình đẳng xã hội ảnh hưởng đến suy giảm sức khỏe não bộ và chứng mất trí ở người già
Cập nhật vào: Thứ năm - 09/01/2025 12:07
Cỡ chữ
Các nhà nghiên cứu từ trường Cao đẳng Trinity thuộc Đại học Dublin - Ireland đã hợp tác với các đối tác quốc tế để tìm hiểu xem bất bình đẳng xã hội có ảnh hưởng đến não bộ hay không.
Bài báo nghiên cứu "Bất bình đẳng về mặt cấu trúc liên quan đến thể tích não và động lực học mạng thần kinh ở người già và chứng mất trí trên khắp châu Mỹ" đã được công bố trên tạp chí Nature Aging bởi một nhóm các nhà nghiên cứu quốc tế từ Liên đoàn đa đối tác nhằm mở rộng nghiên cứu về chứng mất trí ở Mỹ Latinh (ReDLat), Viện Sức khỏe Não bộ Mỹ Latinh (BrainLat), Viện Sức khỏe Não bộ GIobal (GBHI) tại trường Cao đẳng Trinity và các trung tâm khác trên toàn cầu.
Nghiên cứu này cho thấy mối liên hệ trực tiếp giữa bất bình đẳng về mặt cấu trúc; chẳng hạn như chênh lệch kinh tế xã hội được đo lường qua chỉ số GINI của từng quốc gia và những thay đổi về cấu trúc não bộ và khả năng kết nối liên quan đến tình trạng lão hóa và chứng mất trí.
Hệ số Gini dùng để biểu thị độ bất bình đẳng trong thu nhập trên nhiều vùng miền, tầng lớp của một đất nước. Nó có giá trị từ 0 (mọi người đều có mức thu nhập bình đẳng) đến 1 (bất bình đẳng) và bằng tỷ số giữa phần diện tích nằm giữa đường cong Lorenz và đường bình đẳng tuyệt đối với phần diện tích nằm dưới đường bình đẳng tuyệt đối.
Nghiên cứu cũng làm sáng tỏ cách bất bình đẳng xã hội trở nên ăn sâu vào sinh học, đặc biệt là ở những nhóm dân số chưa được đại diện trên khắp Mỹ Latinh và Hoa Kỳ. Các nhà khoa học phát hiện ra rằng mức độ bất bình đẳng cao hơn có liên quan đến việc giảm thể tích não và phá vỡ kết nối, đặc biệt là ở vùng thái dương sau và tiểu não cần thiết cho trí nhớ và chức năng nhận thức. Những tác động này rõ rệt hơn ở Mỹ Latinh, làm nổi bật tính dễ bị tổn thương đặc biệt của dân số Mỹ Latinh trước các tác nhân gây căng thẳng kinh tế xã hội ở cấp độ vĩ mô. Và cho thấy người Mỹ Latinh mắc bệnh Alzheimer phải chịu những tác động nghiêm trọng nhất, các yêu cầu về môi trường liên quan đến bất bình đẳng về cấu trúc có thể làm trầm trọng thêm tình trạng thoái hóa thần kinh ở những người già. Ngược lại, những tác động nhẹ hơn được quan sát thấy ở thoái hóa thùy trán thái dương ủng hộ giả thuyết về ảnh hưởng di truyền đáng kể hơn đối với tình trạng này. Giảm thể tích não và kết nối thường được quan sát thấy ở những bệnh nhân mắc chứng mất trí nhớ và có liên quan đến sự tiến triển và mức độ nghiêm trọng của bệnh.
Thoái hóa thùy trán - thái dương
Đáng chú ý là các mối liên hệ vẫn tồn tại ngay cả sau khi tính đến các yếu tố cá nhân như trình độ học vấn, tuổi tác, giới tính và khả năng nhận thức, nhấn mạnh vai trò độc lập của các yếu tố cấp độ vĩ mô trong việc định hình sức khỏe não bộ. Sống trong bối cảnh bất bình đẳng tổng thể ảnh hưởng đến sức khỏe não bộ, bất kể mức độ kinh tế xã hội cụ thể. Tiến sĩ Agustina Legaz cho biết: "Những phát hiện của chúng tôi nhấn mạnh tính cấp thiết của việc tích hợp không chỉ các yếu tố xã hội cá nhân vào nghiên cứu sức khỏe não bộ toàn cầu, mà còn cả các yếu tố exposome cấp độ vĩ mô, chẳng hạn như các biến xã hội và môi trường. Điều này mở ra hướng nghiên cứu các cơ chế sinh học liên kết bất bình đẳng tổng hợp với lão hóa và thoái hóa thần kinh”. Exposome là một khái niệm được sử dụng để mô tả các phơi nhiễm môi trường mà một cá nhân gặp phải trong suốt cuộc đời và cách những phơi nhiễm này tác động đến sinh học và sức khỏe.
Giáo sư Agustín Ibáñez nói rằng: "Nghiên cứu này làm nổi bật vai trò quan trọng của bất bình đẳng cấu trúc trong việc định hình sức khỏe não bộ. Khi tỷ lệ mắc chứng mất trí nhớ tăng cao, đặc biệt là ở các quốc gia có thu nhập thấp và trung bình, những kết quả này nhấn mạnh sự cần thiết của các can thiệp nhằm giải quyết gốc rễ của sự chênh lệch sức khỏe não bộ, vốn mang tính đặc thù theo từng khu vực”.
Nghiên cứu kêu gọi một cách tiếp cận đa cấp để đạt được công bằng sức khỏe não bộ, đồng thời xem xét sự gắn kết sinh học của các yếu tố exposome cấp độ vĩ mô khác ngoài bất bình đẳng kinh tế xã hội. Những yếu tố này có thể bao gồm các biến số như quản trị dân chủ, ô nhiễm không khí, di cư, biến đổi khí hậu và khả năng tiếp cận không gian xanh. Việc xác định và giải quyết các yếu tố điều biến đặc trưng cho từng khu vực này có thể đưa đến các biện pháp can thiệp có mục tiêu giúp làm chậm quá trình lão hóa não diễn ra nhanh hơn và giảm gánh nặng chứng mất trí nhớ ở những cộng đồng khó khăn.
Đ.T.V (NASATI), theo https://medicalxpress.com/news/, 2025