Theo PGS.TS Nguyễn Đình Thọ - Viện trưởng Viện Chiến lược, Chính sách tài nguyên và môi trường, việc áp dụng các công cụ và chỉ tiêu đo lường, đánh giá thực hiện kinh tế tuần hoàn (KTTH) đã được triển khai ở nhiều quốc gia tiên tiến như Đức, Liên minh châu Âu, Nhật Bản, Trung Quốc. Năm 2012, Đức ban hành Luật KTTH thay thế Luật Quản lý chất thải và Chu trình khép kín, phát triển hệ thống kế hoạch hoàn chỉnh với mục tiêu rõ ràng, gắn liền với đặc điểm cụ thể của từng bang. Cục Thống kê Liên bang cũng xây dựng các chỉ số khác nhau cho KTTH như hiệu suất sử dụng nguyên liệu thô, tiêu thụ nguyên liệu thô, khối lượng chất thải và tái chế.

Nền KTTH chính là động lực của sự đổi mới và cân bằng tăng trưởng kinh tế

Cần thiết triển khai các công cụ, chỉ số đo lường

Tại Trung Quốc, hệ thống Chỉ số Đánh giá về Phát triển KTTH được ban hành lần đầu năm 2007, sửa đổi năm 2017, bao gồm các chỉ tiêu toàn diện như năng suất tài nguyên chính và tỷ lệ tái chế tài nguyên thứ cấp. Nhật Bản phát triển bộ chỉ số KTTH với 4 chỉ số chính cùng hơn 40 chỉ số phụ và bổ trợ, theo dõi tiến trình triển khai KTTH cấp quốc gia. Các chỉ số này được xây dựng dựa trên mô hình dòng vật chất để đánh giá tiến trình tuần hoàn dòng vật chất của nền kinh tế ở các phạm vi, cấp độ khác nhau.

Tình hình áp dụng KTTH tại Việt Nam

PGS.TS Nguyễn Đình Thọ cho biết, từ năm 2020, khái niệm KTTH đã được Chính phủ quy định tại Điều 142 Luật Bảo vệ môi trường 2020 và Nghị định số 08/2022/NĐ-CP. Nghị định số 08/2022/NĐ-CP giao Bộ Tài nguyên và Môi trường xây dựng khung hướng dẫn áp dụng, đánh giá việc thực hiện KTTH. Việc xây dựng khung giám sát và các chỉ số đo lường có ý nghĩa quan trọng đối với việc triển khai các nhiệm vụ, giải pháp thực hiện KTTH trên phạm vi cả nước. Đây là cơ sở để các Bộ, ngành và địa phương xây dựng và tổ chức thực hiện KTTH phù hợp với chức năng, nhiệm vụ và địa bàn quản lý được giao.

PGS.TS Nguyễn Đình Thọ nhấn mạnh, căn cứ pháp lý và yêu cầu thực tiễn cho thấy sự cần thiết phải nghiên cứu, xây dựng và triển khai các công cụ, chỉ số nhằm theo dõi, đánh giá quá trình, tiến độ và hiệu quả của các hoạt động áp dụng KTTH. Mục tiêu là giảm khai thác, sử dụng các nguồn tài nguyên không tái tạo, tăng hiệu quả sử dụng tài nguyên, tiết kiệm năng lượng, kéo dài thời gian sử dụng vật liệu, hạn chế chất thải phát sinh và giảm thiểu tác động xấu đến môi trường.

Quan điểm quốc tế về KTTH

Bà Susane Luther, Giám đốc Viện Hợp tác quốc tế, Quỹ Hanns Seidel, cho rằng Đức và châu Âu từ lâu đã công nhận KTTH là động lực của sự đổi mới và tăng trưởng kinh tế cân bằng. Quỹ Hanns Seidel đã được Quốc hội Đức ủy nhiệm để hành động độc lập trong các hoạt động quốc tế liên quan đến KTTH. Bà Luther tin rằng, cần đầu tư và phát triển các dự án kinh tế, kinh doanh để thúc đẩy KTTH. Thành phố Munich là một ví dụ điển hình với việc thiết lập nền tảng phối hợp và thành lập khu vực văn phòng điều phối trong KTTH.

Lồng ghép KTTH vào các chiến lược phát triển quốc gia

TS. Lại Văn Mạnh, Trưởng Ban Kinh tế tài nguyên và môi trường, Viện Chiến lược, Chính sách tài nguyên và môi trường, cho biết, Việt Nam đã đưa ra nhiều chính sách nhằm xây dựng, hoàn thiện hệ thống tiêu chí về KTTH theo hướng chú trọng khía cạnh kinh tế và phát triển bền vững. Việt Nam đã xây dựng tiêu chí chung của KTTH, tập trung vào sử dụng tài nguyên hiệu quả, kéo dài vòng đời sản phẩm và hạn chế chất thải.

Tuy nhiên, việc xây dựng các chỉ số KTTH hiện tại còn gặp nhiều vướng mắc do thiếu hệ thống pháp lý cụ thể và công cụ đáp ứng. TS. Lại Văn Mạnh khuyến nghị cần tiếp tục nghiên cứu, xây dựng các quy định pháp luật liên quan đến KTTH, phát triển các tiêu chuẩn kỹ thuật cho các hoạt động về KTTH, đảm bảo tính thống nhất và dễ áp dụng. Ngoài ra, cần tổ chức các khóa đào tạo cho doanh nghiệp, nhà quản lý và triển khai các chiến dịch truyền thông để nâng cao nhận thức cộng đồng về lợi ích và cách thức triển khai KTTH.

Bà Hoàng Thị Diệu Linh từ Chương trình phát triển Liên hợp quốc tại Việt Nam nhấn mạnh tầm quan trọng của việc phối hợp giữa các Bộ, ban ngành để đưa ra phương án tăng cường tính tuần hoàn trong chuỗi giá trị thực phẩm và vật liệu xây dựng. Việc nghiên cứu, đề xuất các biện pháp can thiệp KTTH hiệu quả sẽ hỗ trợ Chiến lược Quốc gia, duy trì phát triển kinh tế, giảm tác động đến môi trường và đạt được mức phát thải ròng bằng 0 vào năm 2050.

Đ.T.V (tổng hợp)