Hiệp hội Thủy điện Quốc tế (IHA) vừa công bố báo cáo Triển vọng Thủy điện Thế giới mới nhất, cho thấy công suất thủy điện toàn cầu đã tăng thêm 13,5GW trong năm 2023, đạt tổng cộng 1.412GW. Con số này bao gồm sự tăng trưởng 6,5GW ở lĩnh vực thủy điện tích trữ, nâng tổng công suất lên 182GW. Dù có sự tăng trưởng, nhưng mức trung bình 5 năm qua cho thấy xu hướng giảm, điều này gây lo ngại về khả năng đạt được mục tiêu giảm phát thải carbon toàn cầu vào năm 2050.

Thủy điện vẫn là nguồn năng lượng tái tạo lớn nhất, trong đó thủy điện tích năng (PSH) cung cấp hơn 90% năng lượng lưu trữ trên thế giới. Tuy nhiên, để đạt mục tiêu phát thải ròng bằng 0 vào năm 2050, công suất thủy điện cần phải tăng gấp đôi, yêu cầu đầu tư khoảng 3,7 nghìn tỷ USD, tương đương 130 tỷ USD mỗi năm – gấp hơn hai lần mức đầu tư hiện tại.

Eddie Rich, CEO của IHA, nhấn mạnh vai trò quan trọng của thủy điện trong việc đảm bảo hệ thống năng lượng và nước bền vững. Ông nói, “Thủy điện là xương sống của hệ thống năng lượng và nước bền vững. Bên cạnh việc cung cấp điện, thủy điện còn giúp lưu trữ, linh hoạt hỗ trợ năng lượng mặt trời và gió, cung cấp nước sạch, tưới tiêu, và kiểm soát hạn hán và lũ lụt.” Ông cũng lưu ý rằng biến đổi khí hậu sẽ gây ra nhiều đợt hạn hán và lũ lụt hơn, đồng nghĩa với nhu cầu đầu tư tăng vào cơ sở hạ tầng nước như đập và hồ chứa. Báo cáo này cũng cho thấy đầu tư vào thủy điện đang chậm lại, nhưng thủy điện tích trữ đang có sự phục hưng, và tiềm năng của nó trong việc ổn định lưới điện ngày càng được công nhận.

Cần tăng trưởng mạnh hơn

Báo cáo nhấn mạnh rằng các chính phủ cần biến sự quan tâm đến thủy điện thành các dự án cụ thể. Để đạt mục tiêu “gấp ba lần” đã được đặt ra tại COP28, cần tăng trưởng công suất thủy điện ở mức 25GW mỗi năm cho đến năm 2030. Sau đó, tốc độ cung cấp thủy điện cần phải hơn gấp đôi để đáp ứng mục tiêu phát thải bằng 0 vào năm 2050. Theo đánh giá của IHA, việc tăng tốc này có thể đạt được vào đầu thập kỷ tới, nhưng cần phải có hành động liên tục.

Malcolm Turnbull, Chủ tịch IHA, chỉ ra rằng thủy điện đóng vai trò quan trọng trong việc cân bằng tính biến động của năng lượng mặt trời và gió. Ông nói, “càng có nhiều năng lượng biến đổi như mặt trời và gió, càng cần nhiều thủy điện để cung cấp sự ổn định và linh hoạt khi gió ngừng thổi và mặt trời không chiếu sáng. Chính phủ cần lên kế hoạch dài hạn cho nhu cầu năng lượng, bao gồm cả sự cân bằng trong hỗn hợp năng lượng tái tạo, vừa sản xuất vừa lưu trữ dài hạn. Các nhà đầu tư cần sự chắc chắn lâu dài cho các khoản đầu tư của họ, vì chi phí ban đầu cho các dự án lớn là rất cao. Quy luật Moore không áp dụng cho việc xây dựng đập thủy điện; các dự án thủy điện đòi hỏi thời gian dài hơn nhiều so với các trang trại điện mặt trời, vì vậy chúng ta cần đẩy nhanh tiến độ phát triển thủy điện."

Công suất thủy điện đã lắp đặt

Trong năm 2023, Trung Quốc, Brazil, Mỹ, Canada và Nga là những quốc gia dẫn đầu về công suất thủy điện lắp đặt, trong đó Trung Quốc chiếm gần một nửa công suất mới. Ở châu Âu, các quốc gia tập trung hiện đại hóa các cơ sở thủy điện hiện có và phát triển thủy điện tích trữ để đạt mục tiêu năng lượng tái tạo vào năm 2030. Ở châu Phi, thủy điện cung cấp 40% điện năng cho khu vực châu Phi hạ Sahara, nhưng 90% tiềm năng vẫn chưa được khai thác. Nam Mỹ dựa vào thủy điện cho 45% nguồn điện, với hơn 13GW các dự án mới đang triển khai. Ở Trung Mỹ, thủy điện chiếm hơn 30% điện năng, và Mỹ có tiềm năng lớn để hiện đại hóa với khoảng một nửa số nhà máy thủy điện không thuộc liên bang sẽ được cấp lại giấy phép vào năm 2035.

Báo cáo của IHA nhấn mạnh tầm quan trọng của thủy điện trong việc đạt được các mục tiêu năng lượng tái tạo toàn cầu và nhu cầu cấp thiết về tăng đầu tư và đẩy nhanh tiến độ dự án. Các phát hiện kêu gọi sự hợp tác của các chính phủ và nhà đầu tư để đảm bảo thủy điện có thể đáp ứng nhu cầu ngày càng tăng của một thế giới đang tiến tới giảm phát thải carbon.

P.A.T (NASATI), theo waterpowermagazine, 10/2024