Tăng trưởng công bố quốc tế là một chỉ số quan trọng phản ánh sự phát triển và hội nhập của nghiên cứu khoa học toàn cầu. Dữ liệu từ Scimago Lab thu thập từ Scopus cho thấy sự thay đổi rõ rệt trong số lượng công bố quốc tế qua các năm, từ đà tăng trưởng mạnh mẽ trong giai đoạn 2019-2021 cho đến sự chững lại sau đại dịch COVID-19. Bài viết này sẽ phân tích các giai đoạn tăng trưởng, sự thay đổi trong tốc độ công bố, và các yếu tố ảnh hưởng đến sự phát triển này, cùng với các xu hướng nổi bật trong nghiên cứu khoa học toàn cầu.

Giai đoạn từ năm 2019 đến 2021 chứng kiến một sự tăng trưởng mạnh mẽ trong số lượng công bố quốc tế. Theo dữ liệu từ Scimago Lab, năm 2019, số lượng công bố quốc tế đạt 4.443.244, tăng 6,87% so với năm trước đó. Mức tăng này tiếp tục được duy trì trong năm 2020, với tỷ lệ tăng 6,46%. Tuy nhiên, đỉnh điểm tăng trưởng xảy ra vào năm 2021, khi số lượng công bố quốc tế đạt 5.122.808, tăng trưởng 8,30%, mức cao nhất trong giai đoạn này. Sự gia tăng này có thể được giải thích một phần bởi tác động của đại dịch COVID-19, khi nhiều quốc gia đẩy mạnh nghiên cứu khoa học nhằm tìm kiếm các giải pháp về y tế, công nghệ và các vấn đề xã hội liên quan đến đại dịch. Lý do chính của sự tăng trưởng đột biến này là sự cần thiết phải nghiên cứu các vấn đề cấp bách liên quan đến đại dịch, như y học, công nghệ sinh học, và các nghiên cứu liên ngành khác. Các công trình nghiên cứu về COVID-19, từ vaccine, phương pháp điều trị đến các nghiên cứu về hệ sinh thái y tế và xã hội, đã thu hút sự quan tâm và đầu tư đáng kể từ các chính phủ và tổ chức nghiên cứu trên toàn thế giới.

Sự chậm lại sau đại dịch (2022-2023)

Sau đỉnh điểm tăng trưởng vào năm 2021, tốc độ tăng trưởng số lượng công bố quốc tế bắt đầu giảm trong các năm tiếp theo. Năm 2022, tỷ lệ tăng trưởng giảm còn 2,42%, và năm 2023, tốc độ tăng trưởng gần như không thay đổi, giảm nhẹ xuống mức -0,02%. Điều này phản ánh sự chuyển hướng nghiên cứu từ các vấn đề liên quan đến đại dịch sang các lĩnh vực khoa học khác, đòi hỏi thời gian nghiên cứu lâu dài hơn và phức tạp hơn.

Một yếu tố quan trọng góp phần vào sự suy giảm này là việc các quốc gia đã đạt mức bão hòa về nghiên cứu COVID-19, khiến nhu cầu công bố các công trình nghiên cứu trong lĩnh vực này giảm. Đồng thời, sự thiếu hụt tài trợ nghiên cứu do các khó khăn kinh tế toàn cầu và các vấn đề nội bộ của nhiều quốc gia cũng là nguyên nhân khiến sự tăng trưởng công bố quốc tế bị chững lại.

Các xu hướng nổi bật và tác động

Sự thay đổi trong tốc độ tăng trưởng công bố quốc tế không chỉ phản ánh sự kết thúc của thời kỳ bùng nổ nghiên cứu COVID-19 mà còn là kết quả của các yếu tố chính trị, kinh tế và môi trường toàn cầu. Các quốc gia hiện đang chuyển hướng tập trung vào chất lượng công trình nghiên cứu thay vì chỉ chú trọng vào số lượng công bố. Nhiều quốc gia đã bắt đầu đầu tư vào các lĩnh vực nghiên cứu đột phá và công nghệ cao như trí tuệ nhân tạo (AI), blockchain, và năng lượng sạch. Đây là những lĩnh vực có tiềm năng phát triển mạnh mẽ trong tương lai và có thể tạo ra động lực mới cho sự tăng trưởng công bố khoa học.

Các yếu tố như xung đột chính trị, khủng hoảng kinh tế và biến đổi khí hậu cũng có thể ảnh hưởng đến sự tăng trưởng công bố quốc tế. Ví dụ, xung đột ở các khu vực như Trung Đông, Đông Âu hoặc các quốc gia có nền kinh tế yếu kém có thể khiến nguồn lực cho nghiên cứu bị cắt giảm, làm chậm lại tốc độ phát triển khoa học. Ngược lại, các thách thức về biến đổi khí hậu và phát triển bền vững sẽ thúc đẩy sự quan tâm đến các nghiên cứu về năng lượng tái tạo, bảo vệ môi trường và các giải pháp phát triển xanh.

Để đảm bảo sự phát triển bền vững của nghiên cứu khoa học, các quốc gia cần điều chỉnh chính sách nghiên cứu, tập trung vào các lĩnh vực ưu tiên mới và thúc đẩy hợp tác quốc tế. Việc hợp tác giữa các tổ chức nghiên cứu quốc tế sẽ giúp tăng cường sức mạnh và hiệu quả của các nghiên cứu, đồng thời đối phó với những thách thức chung như biến đổi khí hậu, các đại dịch tiềm ẩn và các vấn đề toàn cầu khác.

Dữ liệu về tăng trưởng công bố quốc tế trong giai đoạn 2019-2023 cho thấy một sự chuyển dịch quan trọng trong xu hướng nghiên cứu khoa học toàn cầu. Mặc dù đã trải qua một thời kỳ tăng trưởng mạnh mẽ trong giai đoạn đại dịch COVID-19, nhưng sự chững lại trong những năm gần đây là một dấu hiệu cho thấy sự thay đổi trong cách thức nghiên cứu và phát triển khoa học. Các quốc gia hiện đang tập trung vào chất lượng công trình nghiên cứu và các lĩnh vực đột phá như AI, blockchain, và năng lượng sạch. Để thúc đẩy sự phát triển bền vững trong nghiên cứu khoa học, việc điều chỉnh chính sách, tăng cường hợp tác quốc tế và tập trung vào các lĩnh vực ưu tiên mới là điều cần thiết.

P.A.T (NASATI), theo Scimago Lab, 11/2024