Trung Quốc đang dần khẳng định vị thế của mình như một siêu cường công nghệ toàn cầu. Theo Viện Chính sách Chiến lược Úc, Trung Quốc đã dẫn đầu trong 53 trên tổng số 64 lĩnh vực công nghệ quan trọng. Những thành tựu này không chỉ là kết quả của một hệ thống quy hoạch và kiểm soát tập trung mà còn nhờ vào sự cạnh tranh khốc liệt trong nước. Thành công của Trung Quốc có thể quy về bốn yếu tố chính: hệ sinh thái đổi mới sáng tạo, đầu tư chiến lược vào Nam Bán cầu, thị trường nội địa siêu cạnh tranh và quy mô tiêu dùng khổng lồ.

Hệ sinh thái công nghệ của Trung Quốc kết hợp một cách độc đáo giữa sự hỗ trợ từ chính phủ và tinh thần khởi nghiệp từ các doanh nghiệp. Các công ty khởi nghiệp phù hợp với mục tiêu tăng trưởng của quốc gia nhận được nhiều ưu đãi từ chính sách và đầu tư vào nghiên cứu. Theo Viện Rathenau của Hà Lan, tổng chi tiêu cho nghiên cứu và phát triển của Trung Quốc đã tăng từ 18,2 tỷ USD vào năm 1995 lên 620,1 tỷ USD vào năm 2021, vượt trội so với Hoa Kỳ.

Trung Quốc hiện là quốc gia dẫn đầu toàn cầu về công nghệ sạch, chiếm hơn 80% năng lực sản xuất trong 11 công nghệ quan trọng, bao gồm các thành phần pin lithium-ion và năng lượng mặt trời. Đầu tư quy mô lớn của Trung Quốc trong lĩnh vực này đã giúp giảm giá pin mặt trời xuống 85% trong thập kỷ qua, tạo ra nhiều lợi ích cho khí hậu và tăng trưởng toàn cầu. Các công ty quốc tế như Invenergy và Ford đã nhận ra tiềm năng này và hợp tác với các đối tác Trung Quốc để tận dụng công nghệ và quy mô sản xuất của quốc gia này.

Trung Quốc đã khéo léo mở rộng ảnh hưởng của mình tại các thị trường mới nổi bằng cách điều chỉnh công nghệ phù hợp với điều kiện địa phương. Các công ty điện thoại Trung Quốc như Transsion Holdings, Xiaomi và Huawei đã chiếm phần lớn thị phần tại Ấn Độ và châu Phi nhờ vào khả năng cung cấp các sản phẩm giá cả hợp lý và chất lượng tốt. Ngoài ra, sáng kiến Vành đai và Con đường (BRI) đã giúp Trung Quốc mở rộng hạ tầng và chuỗi cung ứng tại nhiều nước đang phát triển, tạo điều kiện thuận lợi cho các doanh nghiệp nội địa và đối tác quốc tế.

Một ví dụ điển hình là Cummins Inc., công ty hàng đầu thế giới về giải pháp năng lượng, đã thành lập sáu liên doanh với các công ty Trung Quốc từ năm 1995. Mối quan hệ đối tác này không chỉ giúp Cummins mở rộng thị trường tại Trung Quốc mà còn hỗ trợ công ty phát triển các giải pháp “phù hợp với thị trường” tại các thị trường đang phát triển như Ấn Độ và Đông Nam Á.

Cạnh tranh khốc liệt trong nước khiến các công ty Trung Quốc liên tục phải cải tiến và hoàn thiện sản phẩm. Tesla, hãng xe điện lớn của Hoa Kỳ, cũng phải thích ứng khi mở rộng thị trường tại Trung Quốc. Trong khi Tesla tìm cách thu hút tầng lớp trung lưu, các công ty Trung Quốc như BYD, NIO và Xpeng đã nhanh chóng ra mắt các mẫu xe điện chất lượng cao với mức giá cạnh tranh, dần chiếm lĩnh thị phần trong nước.

Các nhà sản xuất ô tô Đức cũng đang học hỏi từ ngành công nghiệp xe điện của Trung Quốc, chứng kiến sự chuyển đổi từ vai trò “thầy trò” thành đối tác chiến lược. Những tập đoàn như Audi và BMW đã đầu tư mạnh vào cơ sở sản xuất xe năng lượng mới tại Trung Quốc để tận dụng công nghệ và thị trường địa phương.

Quy mô thị trường nội địa của Trung Quốc với gần 1,4 tỷ người tiêu dùng am hiểu công nghệ đã thúc đẩy các công ty phải đổi mới không ngừng. Trung Quốc hiện chiếm tới 25-40% doanh thu toàn cầu trong các ngành công nghiệp chủ chốt như ô tô và hàng xa xỉ. Sức tiêu thụ lớn này đã khiến các tập đoàn lớn phải chú ý, đặc biệt là khi Trung Quốc dự kiến sẽ chiếm tới 40% tổng chi tiêu cho hàng xa xỉ vào năm 2030.

Các tập đoàn đa quốc gia như Apple và Mercedes đã chứng kiến sự bùng nổ doanh thu tại Trung Quốc nhờ vào nhu cầu mạnh mẽ từ tầng lớp trung lưu. Bất chấp những lo ngại về chính sách “tách rời” khỏi Trung Quốc, quy mô thị trường và sức mua từ đất nước này vẫn là yếu tố không thể bỏ qua.

Trung Quốc đã xây dựng một nền kinh tế mạnh mẽ nhờ vào sự kết hợp giữa kế hoạch tập trung của chính phủ và tính cạnh tranh tự nhiên của thị trường. Bài học rút ra từ câu chuyện này là các tập đoàn lớn cần linh hoạt và thích ứng nhanh chóng với môi trường kinh doanh đa dạng. Trường hợp của Amazon là một minh chứng cho thấy các công ty quốc tế cần hiểu rõ thị trường Trung Quốc nếu muốn tồn tại và phát triển. Việc không thích ứng nhanh chóng với thị trường thương mại điện tử đã khiến Amazon thất bại tại Trung Quốc và mở ra cơ hội cho các đối thủ như Pinduoduo và Temu. Ngược lại, các công ty như Tesla, Cummins và Ford đã nhận ra sức mạnh công nghệ của Trung Quốc và tận dụng được lợi thế từ mối quan hệ hợp tác chiến lược.

Trong tương lai, các tập đoàn đa quốc gia cần thay đổi chiến lược để tận dụng sức mạnh từ thị trường Trung Quốc. Không làm được điều này có thể khiến họ mất đi thị phần và cơ hội vào tay các đối thủ Trung Quốc trên phạm vi toàn cầu.

N.P.A (NASATI), theo Havard business school, 2024