Bộ quy tắc được kỳ vọng sẽ trở thành “kim chỉ nam” rõ ràng và dễ áp dụng cho các tổ chức, cá nhân sáng tạo nội dung bằng AI trong truyền thông số, giúp họ phân định ranh giới giữa sáng tạo hợp pháp và hành vi vi phạm.

Các công cụ AI tạo sinh như ChatGPT, Gemini hay Midjourney đang được ứng dụng ngày càng phổ biến trong quá trình sáng tạo nội dung số. Bất cứ ai cũng có thể sử dụng các công cụ này để tạo ra văn bản, hình ảnh, âm thanh, thậm chí cả video chỉ trong nháy mắt, giúp giảm đáng kể thời gian và chi phí sản xuất nội dung, đồng thời trao quyền sáng tạo cho nhiều cá nhân không chuyên.

Chính sự dễ dàng trong quá trình tạo và phân phối nội dung với sự hỗ trợ của AI đã đặt ra những thách thức lớn về tính minh bạch, độ tin cậy và trách nhiệm. Người dùng công nghệ phải ý thức rõ ràng về tác động của sản phẩm truyền thông mà họ tạo ra, đặc biệt khi tin giả, thông tin sai lệch và nội dung thao túng đang ngày càng phổ biến.

Trong bối cảnh đó, Hội Truyền thông số Việt Nam (VDCA) chủ trì, giao Viện Nghiên cứu Chính sách và Phát triển Truyền thông (IPS) soạn thảo Bộ quy tắc Sử dụng AI có trách nhiệm trong Truyền thông số (phiên bản 1.0), với tên tiếng Anh là Digital Communications Code on Responsible Use of AI (DCC). Đây là tài liệu tham khảo dành cho các cá nhân, tổ chức sử dụng AI và mạng xã hội trong hoạt động truyền thông, bao gồm cả các hình thức truyền thông chính thống như báo chí, truyền thông chính sách hoặc các hình thức giải trí như chương trình truyền hình, phim, sách, trò chơi trên không gian mạng.

Ông Nguyễn Đức Lam, cố vấn chính sách Viện IPS, giới thiệu về Bộ quy tắc Sử dụng AI có trách nhiệm trong Truyền thông số. Ảnh: BTC

DCC cung cấp các hướng dẫn cụ thể để người dùng AI và mạng xã hội thiết lập các hành vi phù hợp với quy định tại Luật Công nghiệp công nghệ số 2025, Luật Quảng cáo 2012 (sửa đổi, bổ sung 2025) và các quy định khác có liên quan, cũng như các nguyên tắc đạo đức đã được thừa nhận rộng rãi.

Bộ quy tắc gồm sáu nguyên tắc chung: Minh bạch, Đáng tin cậy, Tôn trọng quyền sở hữu trí tuệ, Bảo vệ quyền riêng tư, Tôn trọng phẩm giá và quyền con người, và Có trách nhiệm. Cùng với đó là 29 hướng dẫn cụ thể về những điều người dùng AI nên làm và không nên làm trong từng nguyên tắc.

Ví dụ, với nguyên tắc Minh bạch, người sáng tạo nội dung có trách nhiệm thông báo cho công chúng nếu nội dung được tạo ra với sự hỗ trợ của AI bằng việc ghi rõ trong bài đăng hoặc sử dụng nhãn AI có sẵn trên các công cụ, nền tảng. Về Tôn trọng quyền sở hữu trí tuệ, người sáng tạo nội dung cần lưu ý dữ liệu huấn luyện hệ thống AI có khả năng chứa các tài liệu, tác phẩm được bảo hộ quyền tác giả, và các sản phẩm do AI tạo ra có khả năng cao sẽ không thuộc phạm vi bảo hộ quyền tác giả theo quy định pháp luật Việt Nam hiện hành.

Bảo vệ quyền riêng tư và dữ liệu cá nhân là một nguyên tắc quan trọng nhưng lại thường ít được chú ý trong quá trình sáng tạo nội dung số có sử dụng AI. Bộ quy tắc nhấn mạnh không được tải dữ liệu cá nhân của người khác lên hệ thống AI và/hoặc sử dụng AI để tạo nội dung về một cá nhân khi chưa được sự đồng ý từ cá nhân đó. Ngoài ra, không thực hiện quét màn hình (screen scraping) để thu thập dữ liệu cá nhân nếu chưa có sự đồng ý của cá nhân. Việc một cá nhân để các bài đăng trên mạng xã hội của họ ở chế độ công khai không có nghĩa họ đồng thuận việc các nền tảng và người sáng tạo nội dung sử dụng dữ liệu cá nhân của họ cho các hệ thống AI.

“Song song với việc ban hành các quy định pháp lý ‘cứng’, mang tính chất thực hiện bắt buộc, Chính phủ Việt Nam cũng thừa nhận rộng rãi và khuyến khích việc xây dựng và phổ biến các bộ quy tắc ứng xử về sử dụng AI có trách nhiệm trong từng lĩnh vực chuyên môn, nghề nghiệp hẹp. Nếu pháp lý là khung bắt buộc thì các bộ quy tắc mang tính đồng thuận, tuân thủ tự nguyện, có giá trị tham khảo để thực hành trong công việc hằng ngày của các tổ chức, cá nhân hoạt động chuyên môn”, ông Nguyễn Minh Hồng, Chủ tịch Hội Truyền thông số Việt Nam, phát biểu tại tọa đàm “Sử dụng công nghệ trí tuệ nhân tạo có trách nhiệm trong truyền thông số” diễn ra vào ngày 30/9 nhằm giới thiệu Bộ quy tắc.

DCC được kỳ vọng sẽ trở thành “kim chỉ nam” rõ ràng và dễ áp dụng cho các tổ chức, cá nhân sáng tạo nội dung bằng AI trong truyền thông số.

Không chỉ dừng lại ở việc hỗ trợ người dùng phân định ranh giới giữa sáng tạo hợp pháp và hành vi vi phạm, Bộ quy tắc còn góp phần tạo dựng một môi trường truyền thông minh bạch, đáng tin cậy, nơi các giá trị đạo đức và pháp lý được đặt song hành với đổi mới công nghệ.

P.T (tổng hợp)