Xoài cát Hòa Lộc là một trong những giống cây ăn trái đặc sản nổi tiếng của miệt vườn tỉnh Tiền Giang, có xuất xứ từ xã Hòa Hưng (huyện Cái Bè). Trái xoài cát Hòa Lộc được trồng tại vùng đất này có hương vị thơm ngon rất đặc biệt mà không nơi nào có được và từ lâu đã khẳng định thương hiệu trên thị trường trong và ngoài nước.

Vườn xoài cát Hòa Lộc tại Hòa Hưng, Cái Bè. Ảnh: Internet

Paclobutrazol (PBZ) là hợp chất hóa học được sử dụng để làm chậm sự tăng trưởng của cây trồng thông qua ức chế quá trình sinh tổng hợp GA (Gibberellin) ở rễ tơ. PBZ được sử dụng như hormone điều hòa sinh trưởng, giúp cây ăn trái ra hoa mùa nghịch. Khi tưới PBZ vào gốc làm cho chồi có tỷ lệ GA/ABA thấp, cây sẽ ngừng sinh trưởng và phân hóa mầm hoa. Trong quá trình canh tác, nông dân sử dụng PBZ tưới xung quanh gốc xoài với liều lượng rất cao để kích thích xoài ra hoa. Việc lưu tồn một lượng lớn PBZ trong môi trường đất và nước sau nhiều lần xử lý ra hoa làm cho đất dần thoái hóa, kém tơi xốp do các vi sinh vật, côn trùng, vật chủ có ích (trùn đất, trùn quế, dế…) trong đất bị tiêu diệt, tạo môi trường yếm khí (do đất bị nén chặt), bộ rễ bị ức chế, không ra rễ non làm cây kém phát triển, ảnh hưởng đến năng suất, sản lượng cây trồng… Do đó, cần phải giải độc PBZ trong đất để phục hồi bộ rễ cho cây, kết hợp cung cấp dinh dưỡng giúp xoài sinh trưởng tạo tán, tạo cành, nhất là cành mẹ để tạo hoa (xoài ra hoa ở đầu cành), nuôi trái.

Xuất phát từ thực tế trên, ông Nguyễn Ngọc Thành, Phó Chủ tịch Hội làm vườn huyện Cái Bè, Tiền Giang đã nghiên cứu, sử dụng các loại phân bón, chế phẩm vi sinh cùng các chất liệu khác kích thích sự phát triển của vi sinh vật, nhằm đánh giá khả năng phân giải PBZ trong đất trồng xoài Cát Hòa Lộc cũng như ảnh hưởng của các biện pháp này đến sự phát triển của bộ rễ và năng suất xoài. Chế phẩm do ông Thành nghiên cứu, sản xuất, giúp phân giải Paclobutrazol tồn lưu trong đất; đồng thời nâng cao năng suất, chất lượng cây xoài cát Hòa Lộc.

Nghiên cứu được thực hiện tại vườn xoài Cát Hoà Lộc thuộc ấp Hòa, xã Hòa Hưng (huyện Cái Bè). Vườn xoài 15 năm tuổi, mật độ trồng 270 cây/ha, hằng năm được người dân xử lý ra hoa bằng cách tưới PBZ vào xung quanh gốc, với lượng 10g hoạt chất/gốc.

Tác giả sử dụng sáu chủng vi sinh vật gốc mua từ Trường ĐH Nông Lâm TPHCM về nuôi cấy và phối trộn với các giá thể, nguyên liệu khác tạo thành chế phẩm giải độc PBZ tồn dư trong đất. Chế phẩm vi sinh vật dạng bột dùng để nuôi cấy gồm: Trichodermaviride, Treptomyces sp., Lactobacillus sp., Bacillus subtilis, Pseudomonas sp. có tác dụng phân giải độc chất trong đất như phân lân khó tan, cellulose, thuốc trừ sâu,... Các chế phẩm trên được nuôi cấy cùng với hỗn hợp gồm cám gạo, bột ngô, bột đậu nành, các vitamin A, B, C,... trong thời gian 90 ngày, ở nhiệt độ từ 30 - 32oC, pH = 6 - 7. Sau đó ủ chế phẩm thu được với chất thải gia súc theo tỉ lệ 1% trong 30 ngày, sản phẩm này được dùng để làm thử nghiệm bón cho cây.

Ông Thành (phải) kiểm tra chế phẩm sinh học tự ủ. Ảnh: NX

Nghiên cứu thử nghiệm và so sánh ở các nghiệm thức (NT): vườn người dân (NT1) ; NPK + vôi + phân bò hoai (NT2); NPK + vôi + phân bón hữu cơ vi sinh BIMIX (NT3); NPK + vôi + chế phẩm VSV tự ủ (NT4).

Đánh giá kết quả nghiên cứu bằng cách lấy mẫu đất cách gốc 50cm ở độ sâu từ 0 - 20cm và 21 - 40cm vào các thời điểm trước thí nghiệm và ba, sáu, chín tháng sau khi bố trí thí nghiệm, phân tích lượng PBZ lưu tồn trong đất theo TCCS 246: 2015/BVTV tại Trung tâm Kiểm định và Khảo nghiệm thuốc bảo vệ thực vật phía Nam (TPHCM).

Kết quả, mức độ phân giải PBZ trong chín tháng, được xếp theo thứ tự như sau: NT1 78,21%; NT2 83,44%, NT3 96,95%, NT4 là 06,95%. Ngoài ra, sử dụng chế phẩm vi sinh vật tự ủ giúp cho khối rễ xoài phát triển theo chiều ngang lẫn chiều sâu, phẩm chất và năng suất xoài đạt mức cao nhất (39,96 tấn/ha), trong khi ở NT1 đạt 27,2 tấ/ha, NT2 là 28,35 tấn/ha, NT3 31,86 tấn/ha. Khi dùng chế phẩm vi sinh vật, tỷ lệ thịt, độ ngọt (Brix) quả cũng đạt cao nhất.

Giải pháp “Quy trình phân giải Paclobutrazol trong đất bằng chế phẩm vi sinh vật” của ông Nguyễn Ngọc Thành đã được Cục Sở hữu trí tuệ cấp Bằng độc quyền “Giải pháp hữu ích” (số bằng 3266, cấp ngày 7/7/2023). Giải pháp cũng đoạt giải Nhì tại Hội thi Sáng tạo kỹ thuật tỉnh Tiền Giang lần thứ XV (2022 - 2023) và giải Ba Cuộc thi “Ý tưởng, dự án khởi nghiệp đổi mới sáng tạo tỉnh Tiền Giang” năm 2023.

Chế phẩm hiện đã được nhiều người dân ở Tiền Giang sử dụng để giải độc Paclobutrazol trong đất trồng các cây ăn trái như xoài, mận, sầu riêng...

P.T.T (tổng hợp)