Kể từ khi chủ đề điện hạt nhân được tái đưa ra thảo luận tại Quốc hội sau 8 năm, điện hạt nhân lại một lần nữa thu hút sự chú ý của các chuyên gia và nhà quản lý. Việc này không chỉ xuất phát từ nhu cầu bảo đảm nguồn năng lượng bền vững mà còn từ các lợi ích vượt trội mà điện hạt nhân có thể mang lại trong chiến lược chuyển đổi năng lượng của Việt Nam. Đặc biệt, trong bối cảnh các quốc gia phát triển đang quay trở lại với điện hạt nhân như một giải pháp quan trọng trong việc giảm phát thải khí nhà kính, Việt Nam cũng đang cân nhắc tái khởi động dự án điện hạt nhân tại Ninh Thuận, mở ra cơ hội cho một cơ cấu năng lượng mới và phát triển bền vững.

Cơ cấu năng lượng hỗn hợp và tiềm năng điện hạt nhân

Tại các hội thảo chuyên đề về năng lượng, nhiều chuyên gia trong và ngoài ngành đều nhất trí rằng, năng lượng là yếu tố quan trọng trong phát triển kinh tế xã hội. Để đảm bảo sự phát triển bền vững trong những thập kỷ tới, Việt Nam cần xây dựng một cơ cấu năng lượng hỗn hợp, trong đó điện hạt nhân có thể đóng vai trò chủ chốt. Công nghệ hạt nhân, với yêu cầu khắt khe về chất lượng và tiêu chuẩn, không chỉ đóng góp vào việc cung cấp năng lượng ổn định mà còn thúc đẩy sự phát triển các ngành công nghiệp liên quan, từ khoa học cơ bản đến công nghệ thông tin, cơ khí chế tạo, và nhiều lĩnh vực khác.

Theo phân tích của các chuyên gia, việc xây dựng một cơ cấu năng lượng đa dạng và linh hoạt là nhiệm vụ không hề dễ dàng, nhưng lại rất cần thiết. Các nền kinh tế như Nhật Bản và Đài Loan đã nhận ra tầm quan trọng của việc phát triển các nguồn năng lượng đa dạng, bao gồm cả năng lượng tái tạo và năng lượng hạt nhân. Tại Đài Loan, trong năm 2022, điện hạt nhân chiếm 9,1% tổng sản lượng điện, trong khi đó Nhật Bản đã thiết lập một cơ cấu năng lượng đa lớp, bao gồm 22% điện hạt nhân vào năm 2030. Đây là minh chứng rõ ràng cho thấy điện hạt nhân có thể đóng vai trò quan trọng trong việc đảm bảo cung cấp năng lượng ổn định, tiết kiệm chi phí và giảm thiểu tác động đến môi trường.

Nhu cầu năng lượng và phát triển bền vững của Việt Nam

Việt Nam trong những năm gần đây đang phải đối mặt với bài toán năng lượng ngày càng khó khăn. Sự tăng trưởng mạnh mẽ của nền kinh tế, cùng với sự thay đổi khí hậu và nhu cầu sử dụng năng lượng ngày càng cao, đòi hỏi một cơ cấu năng lượng mới, vừa đáp ứng nhu cầu trong nước, vừa giảm thiểu sự phụ thuộc vào nhiên liệu hóa thạch. Thông tin từ EVN cho thấy nhu cầu điện năng của Việt Nam đã tăng trưởng trung bình gần 10% mỗi năm trong giai đoạn 2011-2020 và dự báo sẽ tăng gấp ba lần trong vòng 10 năm tới.

Nếu nhìn vào cơ cấu năng lượng của Việt Nam, theo thông cáo báo chí của EVN vào tháng 12/2023, có thể thấy để đáp ứng nhu cầu sản xuất và sinh hoạt, thủy điện và nhiệt điện than đã phải chạy hết công suất, với nhiệt điện than chiếm tỷ trọng 33,2%, thủy điện (bao gồm thủy điện nhỏ) 28,4%, bên cạnh các nguồn năng lượng tái tạo (điện gió, điện Mặt trời). “Trong tương lai, các nguồn năng lượng sơ cấp sẽ không đáp ứng được nhu cầu tiêu thụ năng lượng của nền kinh tế, Việt Nam sẽ phải nhập khẩu năng lượng sơ cấp”, ông Hoàng Việt Dũng, Vụ Tiết kiệm Năng lượng và Phát triển bền vững (Bộ Công thương) được báo chí dẫn lời từ một cuộc họp tháng 10/2023. Với cơ cấu năng lượng này, ông cho biết phát thải khí nhà kính từ ngành năng lượng chiếm khoảng 67,7% năm 2020 và được dự báo sẽ chiếm khoảng 73,1% năm 2030 và 79,7% năm 2050 theo kịch bản. Tuy nhiên, theo các chuyên gia, trong tương lai, các nguồn năng lượng sơ cấp này sẽ không thể đáp ứng đủ nhu cầu của nền kinh tế, và Việt Nam có thể phải nhập khẩu năng lượng từ nước ngoài. Để giải quyết vấn đề này, việc phát triển các nguồn năng lượng mới như điện hạt nhân là một giải pháp khả thi.

Điện hạt nhân: Giải pháp giảm phát thải và tăng cường an ninh năng lượng

Điện hạt nhân, với đặc điểm là nguồn năng lượng có lượng phát thải carbon thấp và khả năng cung cấp điện ổn định, có thể trở thành một trong những giải pháp quan trọng giúp Việt Nam giảm sự phụ thuộc vào nhiên liệu hóa thạch, đồng thời góp phần làm giảm phát thải khí nhà kính. Tại hội nghị về biến đổi khí hậu COP29 ở Azerbaijan, các quốc gia đã nhất trí rằng việc mở rộng công suất điện hạt nhân sẽ đóng vai trò quan trọng trong việc đạt mục tiêu giải carbon toàn cầu vào năm 2050. Cũng tại sự kiện này, các nước đã cam kết tăng gấp ba công suất điện hạt nhân trong những năm tới, điều này cho thấy xu hướng toàn cầu đang chuyển hướng mạnh mẽ sang sử dụng năng lượng hạt nhân.

Đối với Việt Nam, việc phát triển điện hạt nhân không chỉ giúp bảo đảm an ninh năng lượng quốc gia mà còn tạo ra tiềm lực mới cho ngành công nghiệp trong nước. Những công nghệ hạt nhân đòi hỏi sự tham gia của nhiều ngành nghề khác nhau, từ khoa học cơ bản đến công nghệ thông tin, cơ khí chế tạo và tự động hóa. Việc phát triển năng lực về công nghệ hạt nhân sẽ giúp Việt Nam nâng cao trình độ khoa học công nghệ, tạo ra những ngành công nghiệp mới và tăng cường năng lực cạnh tranh quốc gia.

Những thách thức và cơ hội

Việc phát triển điện hạt nhân tại Việt Nam không thiếu thử thách, đặc biệt là về mặt công nghệ, quản lý và an toàn. Tuy nhiên, nếu được triển khai đúng cách, dự án điện hạt nhân Ninh Thuận không chỉ giúp giải quyết bài toán cung cấp năng lượng mà còn thúc đẩy sự phát triển bền vững của nền kinh tế. Điện hạt nhân không chỉ là một nguồn năng lượng ổn định mà còn là yếu tố quan trọng để phát triển các ngành công nghiệp chiến lược như chế biến chế tạo, bán dẫn và công nghệ cao.

Các quốc gia như Nhật Bản, Trung Quốc và Hàn Quốc đã chứng minh rằng, với một chiến lược phát triển điện hạt nhân bài bản, có thể biến những thách thức thành cơ hội. Nhật Bản, với kinh nghiệm phát triển điện hạt nhân, hiện đang tái khởi động các nhà máy điện hạt nhân sau thảm họa Fukushima. Trung Quốc và Hàn Quốc cũng đã đầu tư mạnh mẽ vào công nghệ hạt nhân, không chỉ để cung cấp năng lượng ổn định mà còn để thúc đẩy các ngành công nghiệp khác, từ chế tạo đến công nghệ quốc phòng.

Việc tái khởi động Dự án điện hạt nhân Ninh Thuận là bước đầu tiên quan trọng để Việt Nam tiến tới một cơ cấu năng lượng bền vững, đa dạng và ổn định. Điện hạt nhân không chỉ giúp giải quyết bài toán năng lượng mà còn mang lại cơ hội phát triển ngành công nghiệp trong nước và giảm phát thải khí nhà kính. Tuy nhiên, để phát triển bền vững, Việt Nam cần có một chiến lược toàn diện, kết hợp giữa năng lượng tái tạo và điện hạt nhân, nhằm đảm bảo cung cấp năng lượng ổn định cho nền kinh tế trong những thập kỷ tới.

P.A.T (tổng hợp)