Hiện nay, việc khai thác thông tin sáng chế cũng như việc tổng hợp và phân tích thông tin sáng chế từ các nguồn cơ sở dữ liệu sáng chế trên thế giới của các cơ sở nghiên cứu, các trung tâm phân tích thông tin tại Việt Nam chưa có một phương pháp luận và chưa có một quy trình cụ thể để khai thác thông tin cũng như xây dựng bản đồ sáng chế dựa trên các cơ sở dữ liệu này. Điều này gây ra hạn chế trong việc khai thác các sáng chế trên thế giới, hạn chế trong việc phân tích xu hướng phát triển công nghệ cũng như hoạch định.

Từ thực tế trên, nhóm nghiên cứu của TS. Phạm Ngọc Pha tại Viện Khoa học và Công nghệ Việt Nam - Hàn Quốc đã thực hiện đề tài: “Nghiên cứu phương pháp luận xây dựng bản đồ sáng chế phục vụ dự báo xu hướng phát triển công nghệ và hoạch định chính sách” trong thời gian từ năm 2020 đến năm 2022.

Đề tài hướng đến thực hiện các mục tiêu sau: nghiên cứu đề xuất được phương pháp luận lập bản đồ sáng chế; nghiên cứu đề xuất được quy trình lập bản đồ sáng chế; và hỗ trợ Viện Khoa học và Công nghệ Việt Nam - Hàn Quốc (VKIST) nghiên cứu thử nghiệm phương pháp luận và quy trình về lập bản đồ sáng chế cho 01 lĩnh vực công nghệ ưu tiên phát triển của đơn vị.

Từ những bài học kinh nghiệm và thông tin tổng quan, nhóm nghiên cứu đã xây dựng được phương pháp luận lập bản đồ sáng chế bao gồm xuất xứ của bản đồ sáng chế, những khái niệm và định nghĩa phổ biến và của các tổ chức sở hữu trí tuệ hàng đầu về bản đồ sáng chế, những đặc điểm cần có của bản đồ sáng chế.

Nhóm nghiên cứu đã xây dựng được quy trình lập bản đồ sáng chế trong điều kiện của Việt Nam. Quy trình bao gồm ba bước: (1) Xác định các dạng bản đồ phù hợp thông qua nhu cầu và phân tích nhu cầu. Ba nhóm đối tượng sử dụng bản đồ sáng chế là tổ chức quản lý, doanh nghiệp và tổ chức nghiên cứu. Mỗi đối tượng này có một nhu cầu và mức độ sử dụng bản đồ sáng chế khác nhau. (2) Thu thập dữ liệu, phân tích và xử lý dữ liệu. Dữ liệu được thu thập, tiền xử lý và cập nhật vào cơ sở dữ liệu. Sau đó sẽ tiến hành xử lý và phân tích thông tin từ các bằng sáng chế. Có 2 phương pháp phân tích định lượng, phân tích định tính và có thêm một phương pháp phối hợp thông tin giữa phân tích định lượng và phân tích định tính này. Đầu ra của quá trình này là thông tin tổng hợp và phân tích. (3) Trực quan hóa kết quả và tạo ra bản đồ sáng chế hoàn chỉnh. Thông tin từ bước (2) sẽ được trực quan hóa dưới các dạng dễ dàng nhận biết như đồ thị, biểu đồ, bảng, ... Sử dụng những thông tin này để lập nên bản đồ sáng chế hoàn chỉnh.

Các tác giả đã xây dựng thành công phần mềm cơ sở lập bản đồ sáng chế. Phần mềm bao gồm module quản trị hệ thống, module giao diện người dùng, module lập bản đồ sáng chế và áp dụng công cụ lập bản đồ sáng chế để xây dựng bản đồ sáng chế IoT trong nông nghiệp.

Thông qua các bản đồ sáng chế theo quốc gia và bản đồ sáng chế theo quốc gia trong từng năm có thể dự báo những thị trường quan trọng, mức độ phát triển của thị trường và sự mở rộng thị trường trong lĩnh vực công nghệ. Ngoài ra, bản đồ sáng chế còn giúp phân tích thông tin công nghệ của các doanh nghiệp sở hữu…

Đối với cơ quan quản lý nhà nước, bản đồ sáng chế được sử dụng để lập các báo cáo tổng quan về ngành, lĩnh vực công nghệ cụ thể trên thế giới, phân tích tiềm năng phát triển của ngành, lĩnh vực công nghệ, những quốc gia phát triển hàng đầu cần học hỏi kinh nghiệm, những công nghệ tiên tiến và xu hướng công nghệ trong tương lai cần tập trung đầu tư phát triển.

Đối với đơn vị nghiên cứu, bản đồ sáng chế giúp đưa ra cái nhìn tổng quan về các lĩnh vực công nghệ, những lĩnh vực công nghệ tiềm năng và những xu hướng phát triển công nghệ nhằm định hướng nghiên cứu, xây dựng các nhóm nghiên cứu mạnh và xây dựng kế hoạch trang bị cơ sở vật chất phù hợp.

Đối với doanh nghiệp muốn đổi mới công nghệ, bản đồ sáng chế sẽ đưa cho doanh nghiệp bức tranh toàn cảnh về lĩnh vực công nghệ mà doanh nghiệp muốn đổi mới, những phân tích về những lĩnh vực công nghệ mà thế giới đang tập trung phát triển, công nghệ đang ở giai đoạn phát triển nào của vòng đời. Khi doanh nghiệp đã xác định được công nghệ sẽ áp dụng thì bản đồ sáng chế và thông tin sáng chế còn giúp doanh nghiệp xác định những sáng chế nền tảng, những sáng chế quan trọng và những sáng chế gần điều kiện của doanh nghiệp.

Đối với Viện Khoa học và Công nghệ Việt Nam - Hàn Quốc (VKIST), việc áp dụng bản đồ sáng chế sẽ đưa ra cái nhìn tổng quan về các lĩnh vực công nghệ, xác định những công nghệ tiềm năng phát triển dựa trên khảo sát nhu cầu trong nước và đánh giá thông qua bản đồ sáng chế. Qua đó giúp VKIST tiết kiệm được công sức và nguồn lực vào những mục tiêu trọng tâm cần nghiên cứu và phát triển. Bản đồ sáng chế cũng giúp từng nhà nghiên cứu/nhóm nghiên cứu riêng lẻ của VKIST tìm ra được hướng nghiên cứu, xác định những lĩnh vực liên quan, những công nghệ cốt lõi, nền tảng và những thông tin hữu ích khác.

Có thể tìm đọc toàn văn Báo cáo kết quả nghiên cứu (mã số 20573/2021) tại Cục Thông tin khoa học và công nghệ quốc gia.

N.P.D (NASATI)