Trong bối cảnh cuộc chiến chống biến đổi khí hậu ngày càng gay gắt, nhiều quốc gia trên thế giới đang tìm cách giảm thiểu khí thải carbon từ các phương tiện giao thông. Trong số đó, Na Uy nổi bật với chính sách đầy tham vọng và những bước đi quyết đoán nhằm loại bỏ xe động cơ đốt trong, chuyển sang xe điện (EV). Chính sách của Na Uy không chỉ là một tấm gương cho các quốc gia khác mà còn chứng minh rằng, nếu có chiến lược phù hợp, việc chuyển đổi năng lượng trong lĩnh vực giao thông là hoàn toàn khả thi. Mặc dù mục tiêu loại bỏ xe xăng và diesel vào năm 2025 từng bị cho là "không tưởng", thực tế, Na Uy đang dần tiến gần đến mục tiêu này với những kinh nghiệm quý báu cho thế giới.

Mặc dù những bước tiến của Na Uy trong lĩnh vực xe điện không đến ngay lập tức, nhưng chính phủ đã bắt đầu từ những động thái nhỏ, với ưu đãi thuế cho các xe điện từ năm 1994. Khi chiếc xe điện Think City ra mắt tại Thế vận hội mùa đông Lillehammer, chính phủ đã miễn thuế đăng ký cho mẫu xe này, đánh dấu bước khởi đầu cho chiến lược hỗ trợ xe điện. Những ưu đãi này không dừng lại ở đó. Chính phủ liên tiếp đưa ra các chính sách khuyến khích khác, như miễn phí cầu đường, thuế giá trị gia tăng, và đỗ xe miễn phí cho xe điện.

Kể từ đó, sự phát triển của xe điện tại Na Uy đã nhận được sự ủng hộ mạnh mẽ từ các chính sách thuế có lợi. Chính phủ cũng đã xây dựng cơ sở hạ tầng sạc điện trên diện rộng, từ các trạm sạc ở các thành phố lớn đến các khu vực xa xôi như đảo Svalbard hay Kirkenes, giúp xe điện ngày càng trở nên thuận tiện và dễ tiếp cận hơn với người dân.

Chính sách của Na Uy không chỉ đơn thuần là cung cấp các ưu đãi về thuế. Điều quan trọng là họ luôn biết cách điều chỉnh các chính sách này sao cho hợp lý với từng giai đoạn phát triển của thị trường xe điện. Mặc dù những lợi ích về thuế đã bắt đầu giảm dần từ năm 2023, khi người mua các mẫu xe đắt tiền hơn phải trả một phần thuế GTGT, nhưng các ưu đãi cốt lõi như miễn phí cầu đường, miễn thuế đăng ký và miễn phí đỗ xe vẫn được duy trì. Điều này giúp duy trì sự hấp dẫn của xe điện đối với người tiêu dùng.

Đặc biệt, chính phủ Na Uy đã sáng suốt khi không áp dụng lệnh cấm tuyệt đối đối với xe động cơ đốt trong mà thay vào đó, họ tạo ra một môi trường cạnh tranh bình đẳng, nơi xe điện có lợi thế rõ rệt về chi phí sở hữu so với xe xăng và diesel. Điều này không chỉ giúp người dân dễ dàng chuyển đổi sang xe điện mà còn không gây ra sự xáo trộn lớn trong nền kinh tế và cuộc sống xã hội.

Một trong những yếu tố quyết định giúp Na Uy đạt được thành công trong việc chuyển đổi sang xe điện là phát triển đồng bộ cơ sở hạ tầng. Các trạm sạc điện đã được xây dựng rộng khắp, đặc biệt là tại các trạm xăng, nơi các máy bơm xăng đã được thay thế bằng các điểm sạc điện. Điều này không chỉ giúp giảm bớt sự phụ thuộc vào nhiên liệu hóa thạch mà còn tạo ra một hệ sinh thái thân thiện với xe điện.

Bên cạnh đó, các cửa hàng sửa chữa và trung tâm bảo dưỡng cũng đã bắt đầu đào tạo nhân lực chuyên biệt về điện áp cao và các cơ sở phù hợp để làm việc với pin xe điện. Điều này giúp giảm bớt những lo ngại về việc bảo dưỡng và sửa chữa xe điện, từ đó tạo sự an tâm cho người tiêu dùng khi chuyển sang sử dụng phương tiện mới.

Ban đầu, xe điện chủ yếu được sử dụng ở các thành phố lớn như Oslo và Bergen, nơi cơ sở hạ tầng và các tiện ích hỗ trợ phát triển mạnh mẽ. Tuy nhiên, chính phủ Na Uy đã không chỉ tập trung vào các khu vực đô thị, mà còn mở rộng chính sách hỗ trợ ra các vùng nông thôn và những khu vực xa xôi. Các trạm sạc điện được xây dựng ở những vùng này, thậm chí ở các đảo Bắc Cực xa xôi như Svalbard. Đây là một chiến lược giúp xe điện ngày càng trở nên phổ biến và dễ tiếp cận, đặc biệt là trong một quốc gia có diện tích rộng lớn và khí hậu khắc nghiệt như Na Uy.

Đến nay, hơn 90% số ô tô mới bán ra tại Na Uy là xe điện. Chính phủ đã thành công trong việc tạo ra một thị trường xe điện mạnh mẽ, thu hút không chỉ các nhà sản xuất xe nổi tiếng như Tesla, Volkswagen mà còn cả các công ty xe điện Trung Quốc như Xpeng và BYD. Điều này chứng minh rằng Na Uy đã có một chiến lược đúng đắn, giúp thị trường xe điện phát triển nhanh chóng và ổn định.

Bài học rút ra từ Na Uy là việc chuyển đổi từ xe động cơ đốt trong sang xe điện không phải là điều không thể. Tuy nhiên, nó đòi hỏi một chiến lược chính sách đồng bộ, từ việc cung cấp ưu đãi thuế, xây dựng cơ sở hạ tầng sạc điện, đến việc đào tạo nhân lực và điều chỉnh chính sách linh hoạt theo từng giai đoạn.

Mục tiêu loại bỏ xe động cơ đốt trong và chuyển sang xe điện vào năm 2025 của Na Uy không còn là một giấc mơ xa vời mà đã trở thành hiện thực. Với chiến lược phát triển đồng bộ, chính sách ưu đãi hấp dẫn và sự hỗ trợ mạnh mẽ từ chính phủ, Na Uy đã thành công trong việc tạo dựng một thị trường xe điện phát triển mạnh mẽ, là tấm gương mẫu cho các quốc gia khác trên thế giới. Nếu các quốc gia khác áp dụng những chiến lược này, họ sẽ có thể đẩy nhanh quá trình chuyển đổi từ xe động cơ đốt trong sang xe điện, góp phần quan trọng vào công cuộc bảo vệ môi trường và chống biến đổi khí hậu toàn cầu.

P.A.T (NASATI), theo IEA, 12/2024