Ngày 23/6/2025, Bộ Khoa học và Công nghệ tổ chức Hội thảo góp ý dự thảo Chiến lược quốc gia phát triển đội ngũ trí thức trong thời kỳ đẩy mạnh công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước. Đây là bước đi quan trọng, khẳng định vai trò của đội ngũ trí thức với tư cách là lực lượng sản xuất đặc biệt, giữ vai trò then chốt trong sự phát triển nhanh, bền vững và hội nhập quốc tế của Việt Nam.

Phát biểu khai mạc Hội thảo, ông Trần Quốc Cường, Vụ trưởng Vụ Khoa học Xã hội, Nhân văn và Tự nhiên cho biết, việc xây dựng Chiến lược phát triển đội ngũ trí thức là nhiệm vụ trọng tâm được Chính phủ giao cho Bộ Khoa học và Công nghệ. Cụ thể, theo Nghị quyết số 107/NQ-CP ngày 9/7/2024, Chính phủ đã ban hành Chương trình hành động thực hiện Nghị quyết số 45-NQ/TW ngày 24/11/2023 của Ban Chấp hành Trung ương Đảng khóa XIII. Đây là định hướng lớn về xây dựng và phát huy vai trò đội ngũ trí thức để đáp ứng yêu cầu phát triển đất nước trong bối cảnh mới.

Theo ông Trần Quốc Cường, dự thảo Chiến lược lần này được Bộ Khoa học và Công nghệ chuẩn bị công phu từ năm 2020, với sự tham gia đóng góp của các chuyên gia đầu ngành, các viện nghiên cứu, trường đại học, cùng đại diện các bộ, ngành, địa phương. Trong quá trình xây dựng, nội dung dự thảo được cập nhật liên tục theo các nghị quyết quan trọng của Đảng và Chính phủ như Nghị quyết 45, Nghị quyết 57, Nghị quyết 66 và các định hướng sửa đổi Luật Khoa học, Công nghệ và Đổi mới sáng tạo. Qua đó, bảo đảm Chiến lược có tính thống nhất, đồng bộ, sát thực tế và phù hợp với xu thế phát triển.

Một điểm nhấn quan trọng của dự thảo lần này là tư duy phát triển đội ngũ trí thức đã có sự thay đổi rõ rệt. Không còn dừng lại ở quản lý hành chính đơn thuần, Chiến lược đề cao mô hình “quản trị phát triển” theo năng lực, hiệu quả và định hướng chiến lược quốc gia. Đội ngũ trí thức được nhìn nhận là lực lượng sản xuất đặc biệt, hiện diện trong mọi lĩnh vực từ khoa học, giáo dục, y tế, văn hóa, kinh tế số, đổi mới sáng tạo đến an ninh quốc phòng. Đây là yếu tố then chốt kiến tạo quốc gia phát triển nhanh và bền vững.

Dự thảo cũng xác định rõ bốn quan điểm phát triển xuyên suốt: Trí thức là lực lượng đặc biệt quan trọng trong phát triển đất nước; phát triển đội ngũ trí thức là nhiệm vụ thường xuyên, lâu dài và mang tính chiến lược; đội ngũ trí thức cấp chiến lược có vai trò then chốt; bảo đảm quyền tự do học thuật, dân chủ trong nghiên cứu và sáng tạo. Đồng thời, dự thảo nhấn mạnh phát triển trí thức toàn diện cả về số lượng, chất lượng, cơ cấu và hiệu quả đóng góp; gắn phát triển trí thức với thực tiễn và các mục tiêu quốc gia.

Cùng với các nhóm giải pháp chung về đào tạo, đãi ngộ, nâng cao năng lực, xây dựng cơ sở dữ liệu quốc gia về trí thức, Chiến lược lần này còn đề xuất các chính sách chuyên biệt theo từng nhóm ngành. Trong lĩnh vực khoa học và công nghệ là phát triển nhóm nghiên cứu mạnh, hệ sinh thái đổi mới sáng tạo, liên kết viện - trường - doanh nghiệp. Lĩnh vực y tế, giáo dục tập trung xây dựng đại học nghiên cứu, bệnh viện trọng điểm, đẩy mạnh đào tạo STEM. Văn hóa nghệ thuật chú trọng bảo vệ quyền tác giả, đầu tư cho sáng tác, hỗ trợ nghệ nhân vùng dân tộc thiểu số. Ngoài ra, trí thức trong doanh nghiệp, trí thức quân đội, trí thức chính sách công và trí thức Việt Nam ở nước ngoài đều được thiết kế chính sách riêng phù hợp, khả thi và hội nhập quốc tế.

Tại Hội thảo, nhiều ý kiến đóng góp xác đáng được đưa ra. Giáo sư, Tiến sĩ khoa học Đặng Vũ Minh đề xuất cần tận dụng hiệu quả đội ngũ cán bộ khoa học được đào tạo ở nước ngoài, đảm bảo bố trí đúng chuyên môn để phát huy tối đa năng lực. Bên cạnh đó, ông cũng nhấn mạnh cần tăng quyền tự chủ cho các viện, trường và tạo điều kiện cho các nhà khoa học cao tuổi tiếp tục cống hiến. Phó Giáo sư, Tiến sĩ Lê Minh Thông thì đề xuất làm rõ hơn khái niệm “trí thức”, phân biệt rõ giữa “trí thức” và “trí thức tinh hoa” để thiết kế chính sách phù hợp, đồng thời lưu ý phát triển đội ngũ trí thức trong môi trường làm việc số, đòi hỏi năng lực thích ứng cao.

Đại diện các tổ chức như VUSTA, VCCI đều thống nhất rằng, Chiến lược cần được nâng tầm để tạo thành hệ sinh thái chính sách đồng bộ, liên thông giữa các lĩnh vực. Nguyên Thứ trưởng Bộ Khoa học và Công nghệ Trần Văn Tùng nhấn mạnh việc cần làm rõ khái niệm “trí thức”, xác định yêu cầu năng lực hội nhập và làm việc trong môi trường quốc tế của đội ngũ trí thức theo từng lĩnh vực cụ thể. Đặc biệt, ông đề nghị tăng cường cơ chế tự chủ cho các tổ chức khoa học và công nghệ, cả công lập và ngoài công lập, nhằm phát huy tối đa năng lực sáng tạo và thích ứng với yêu cầu phát triển trong thời kỳ mới.

Hội thảo góp ý dự thảo Chiến lược quốc gia phát triển đội ngũ trí thức lần này đã thể hiện tinh thần nghiêm túc, trách nhiệm cao của các cơ quan quản lý, chuyên gia và cộng đồng trí thức cả nước. Các ý kiến đóng góp đều thống nhất khẳng định đội ngũ trí thức chính là lực lượng sản xuất đặc biệt, đóng vai trò then chốt trong công cuộc phát triển nhanh, bền vững, hội nhập quốc tế của Việt Nam. Bộ Khoa học và Công nghệ cam kết tiếp thu đầy đủ các ý kiến để hoàn thiện Chiến lược theo hướng toàn diện, khả thi, gắn kết với các chủ trương lớn của Đảng, Nhà nước. Đây không chỉ là chiến lược phát triển nguồn nhân lực chất lượng cao, mà còn là chiến lược đầu tư cho tương lai độc lập, tự cường, sáng tạo và hội nhập sâu rộng của đất nước trong thời đại mới.

T.A (tổng hợp)