Cuộc sống ngày càng phát triển, con người có thêm nhiều lựa chọn về các nguồn dinh dưỡng khác nhau, một trong số đó phải kể đến sữa. Sữa rất giàu canxi, các dưỡng chất và các loại vitamin như: vitamin B2, vitamin D, vitamin K, phốt pho, magiê… Uống sữa mỗi ngày và uống một cách hợp lý sẽ giúp ngăn ngừa loãng xương, giảm căng thẳng mệt mỏi và thậm chí là giảm cân. Tuy nhiên, nhiều người lớn tuổi lại không dung nạp được sữa vào trong cơ thể. Ngay sau khi uống sữa, cơ thể họ xảy ra các triệu chứng như buồn nôn, đầy hơi, đi ngoài phân lỏng. Điều này sẽ làm cho họ sẽ từ chối sữa và các sản phẩm có nguồn gốc từ sữa vì nghĩ rằng mình không phù hợp. Vậy, nguyên nhân nào dẫn đến điều đó và có giải pháp nào để có thể khắc phục được không?

Không dung nạp được sữa về cơ bản là do cơ thể bạn không tiêu hóa được lactose - một dạng đường có trong sữa và trong các sản phẩm làm từ sữa như kem và phô mai tươi... Thông thường, ruột non sản xuất một loại enzym là lactase. Lactase phân hủy đường sữa thành đường đơn giản gọi là glucose. Glucose được hấp thụ vào cơ thể bằng đường máu. Tuy nhiên, có những người lượng enzym lactase được sản xuất ra rất ít hoặc không có. Khi đó lactose trong sữa không được tiêu hóa đi vào ruột già, nơi có hàng triệu vi khuẩn sẽ phá vỡ chúng, dẫn đến sản xuất nước và khí dư thừa. Đây chính là nguyên nhân khiến bạn bị tiêu chảy, đầy hơi, hoặc bị chuột rút cơ bụng sau khi uống sữa hay sử dụng các sản phẩm từ sữa.

Trên thực tế, không dung nạp lactose không phải là một bệnh mà là trạng thái tự nhiên. Ở tuổi trưởng thành, hoạt động của lactase thường chỉ chiếm một phần nhỏ so với trẻ em.

Có hai dạng không tiêu hóa được lactose là nguyên phát và thứ phát. Không dung nạp lactose nguyên phát là dạng phổ biến nhất. Còn dạng không dung nạp lactose thứ phát là do ruột non giảm sản xuất lactase sau khi bị bệnh, viêm dạ dày ruột do siêu vi, hay trải qua phẫu thuật có liên quan đến ruột non. Theo số liệu thống kê có khoảng 1/5 người ở châu Âu và hầu hết người lớn tuổi ở các vùng rộng lớn của châu Á không tiêu hóa được lactose. Điều này được gọi là không dung nạp lactose.

Làm sao để biết mình có dung nạp lactose hay không? Sau đây là một vài phương pháp phổ biến có thể áp dụng, cho kết quả nhanh và chính xác:

Thử nghiệm acid trong phân: Lactose không được phân giải trong ruột non sẽ đi đến ruột già. Tại đó, các vi sinh vật phân giải thành cacbon dioxide và acid lactic, có thể phát hiện trong phân.

Thử nghiệm sự dung nạp lactose: Sau khi nhịn ăn, bạn sẽ được cho uống một lượng lactose xác định. Mẫu máu sẽ được xét nghiệm để xem lượng lactose cơ thể phân giải được là bao nhiêu.

Sữa là nguồn thực phẩm bổ sung giàu canxi cho cơ thể con người, đặc biệt là người lớn tuổi để phòng ngừa chứng loãng xương. Hiện tượng không dung nạp sữa ở người lớn tạo nên sự thiếu hụt khoáng chất, ảnh hưởng lớn đến sức khỏe. Tuy nhiên, với những người không dung nạp được lactose có thể tìm những nguồn canxi khác như: một số rau cải tươi, bông cải, bắp cải, rau bina... có chứa hàm lượng canxi khá cao. Quả hạnh nhân, hạt vừng và cá xương mềm như: cá mòi và cá hồi... Dù không dung nạp được lactose nhưng không nhất thiết là bạn phải tránh hẳn sữa và sản phẩm có nguồn gốc từ sữa; thay vào đó, bạn có thể lựa chọn các loại sữa làm từ hạt - hoàn toàn không chứa đường lactose, nhưng vẫn cung cấp đủ canxi, đạm, béo hay các vi chất cần thiết để tăng cường sức khỏe. Phổ biến hiện nay là các loại hạt như Chia, đậu nành, óc chó, hạt điều... giàu canxi và cung cấp hàm lượng dinh dưỡng thiết yếu cho cơ thể người lớn tuổi một cách an toàn nhất.

Phạm Thị Mỹ Bình (NASATI), tổng hợp, 3/2022