Long diên hương là một chất quý hiếm, thường được gọi là “vàng nổi”, nó như là “chén thánh” của các nhà chế tạo nước hoa trong suốt nhiều thế kỷ qua.

Cá nhà táng thuộc về bộ cá voi, phân bộ cá voi có răng và là loài cá lớn nhất đại dương. Cá nhà táng ăn một lượng lớn các động vật chân đầu như mực và mực nang, vốn có phần vỏ cứng với nhiều cạnh sắc nhọn khó tiêu hóa được. Phần lớn thời gian, cá nhà táng nôn ra các bộ phận này, nhưng thỉnh thoảng chúng di chuyển qua đường ruột của cá nhà táng. Giới chuyên gia cho rằng cá nhà táng sẽ tiết ra một thứ chất béo bao phủ quanh những thành phần khó tiêu hóa đó để bảo vệ thành ruột và nội tạng khỏi bị tổn thương. Hợp chất này sau đó sẽ được đào thải khỏi cơ thể qua đường hậu môn của cá voi và trôi dạt vào bờ, đó chính là long diên hương.

Long diên hương là hợp chất dạng sáp có hình dáng gần giống hòn đá và có mùi rất nồng, hình thành trong hệ tiêu hóa của cá nhà táng. Đôi khi, hợp chất này trôi nổi trên biển hoặc dạt vào bờ trên khắp thế giới. Long diên hương có giá trị rất cao. Trước đây, long diên hương được sử dụng như vị thuốc để cường dương, bồi bổ sức lực, chữa bệnh não và tim cũng như tăng thêm hương vị cho thức ăn, nước uống. Các nhà sản xuất nước hoa cũng ưa chuộng long diên hương bởi nó giúp lưu mùi lâu hơn. Ngày nay, long diên hương chỉ có trong những loại nước hoa đắt đỏ nhất do chi phí và mức độ sẵn có.

Cá nhà táng phân bố ở khắp nơi trên thế giới, nghĩa là long diên hương gần như có thể trôi nổi trên bất cứ đại dương nào hoặc dạt vào bất cứ bờ biển nào. Nhưng chất này thực chất rất hiếm, chỉ được tìm thấy trong chưa đầy 5% xác cá nhà táng.

Giá trị khổng lồ của long diên hương đến từ độ khan hiếm và ứng dụng trong nước hoa. Mùi của long diên hương rất đa dạng, từ ngọt tới thơm như xạ hương. Long diên hương cũng được đánh giá cao nhờ chứa loại cồn không mùi gọi là ambrein, có thể khiến hương nước hoa lưu lại lâu hơn. Lượng ambrein rất quan trọng, có thể ước lượng qua màu sắc của khối long diên hương. Khối càng đen càng chứa ít ambrein và loại màu trắng có hàm lượng cao nhất. Các loại nước hoa hàng đầu thường được sản xuất từ long diên hương trắng, trong khi những loại rẻ tiền hơn dùng hóa chất thay thế.

Khi quá trình oxy hóa làm nước và không khí bốc hơi khỏi khối chất bài tiết, long diên hương tiết ra mùi tương tự như thuốc lá hoặc lớp phủ bên ngoài cây. Thời gian diễn ra quá trình oxy hóa quyết định chất lượng và giá trị của long diên hương. Các chuyên gia ví long diên hương như một loại rượu ngon, càng để lâu càng trở nên hảo hạng.

Các chuyên gia vẫn chưa thể lý giải tại sao long diên hương phổ biến hơn ở nam bán cầu và tại sao chỉ cá nhà táng đực mới sản sinh ra nguyên liệu này. Điều khiến long diên hương trở nên ngày càng quý giá và khan hiếm là số lượng cá nhà táng sụt giảm mạnh, hiện nay chỉ còn khoảng 350.000 con so với 1,1 triệu con trước khi bị đánh bắt. Cá voi hiện nay được bảo vệ trên khắp thế giới và nhà chức trách khuyến khích sử dụng hợp chất nhân tạo để thay thế long diên hương.

Triệu Cẩm Tú (NASATI), tổng hợp 10/2023