Đại dịch Covid đã gây ra những hậu quả khủng khiếp đến hầu hết các nước trên thế giới, rất nhiều nhà khoa học đã đồng ý với giả thuyết rằng: Loại virus Corona đang hoành hành thực chất có nguồn gốc từ loài dơi.

Từ lâu, dơi luôn được xem là nguyên nhân gây dịch bệnh hàng đầu, bởi vì bản thân chúng là kho chứa virus khổng lồ. Virus Corona gây bệnh SARS và hội chứng suy hô hấp Trung Đông (MERS), được phát hiện vào năm 2012, cũng có nguồn gốc từ loài dơi. Virus Ebola, có tỷ lệ tử vong lên đến 90% ở người, và virus Nipah, có tỷ lệ tử vong từ 40% đến 75%, đều bắt nguồn từ dơi. Tính đến năm 2016, người ta phát hiện có 5.629 loại virus bao gồm cả loại không gây bệnh tồn tại trong cơ thể loài dơi.

Vậy tại sao dơi lại là vật chủ lý tưởng cho virus gây dịch bệnh?

Đó là vì lối sống và cách hoạt động của cơ thể chúng. Khác với đa số động vật, dơi không những không bị tấn công bởi virus, mà còn tiến hóa để chứa virus trong cơ thể chúng nhưng đồng thời kiềm chế quá trình sinh sôi của virus.

Các nhà nghiên cứu đã phát hiện những mẩu hóa thạch của dơi xuất hiện đột ngột khoảng 60 triệu năm trước. Trong số các loài động vật có vú, chúng già hơn cả chó và ngựa. Sau khi phát triển khả năng bay, chúng chia thành 3 nhóm, 2 trong số đó sẽ sử dụng sóng siêu âm khi bay. Sẽ cần phải có một lượng lớn năng lượng để bay và dơi có thể đã tiến hóa để kiểm soát quá trình trao đổi chất tốt hơn, giúp giảm gánh nặng lên cơ thể. Chính nhờ sức mạnh thể chất đã tạo ra sức đề kháng vượt trội, vì vậy dơi không dễ bị nhiễm bệnh do virus (một sản phẩm phụ của môi trường sống) gây ra. Trên thực tế, loài dơi có tuổi thọ cao, một số sống từ 20 đến 30 năm.

Hơn thế, cách sống độc đáo của loài dơi là nguyên nhân cho khả năng chống lại bệnh tật, và trở thành vật chủ chứa virus hoàn hảo. Với điều kiện ánh sáng và bóng tối luân phiên thay đổi sau mỗi 12 giờ và nhiệt độ môi trường duy trì ở ngưỡng 24 độ C, nhiệt độ cơ thể của loài dơi luôn là 36 độ C trong thời gian ngủ ngày và đạt 39 độ C trong thời gian hoạt động vào ban đêm. Khi nhiệt độ cơ thể cao hoặc thấp, virus ít có khả năng sinh sôi hơn, nên dơi miễn nhiễm với bệnh tật.

Tuy nhiên, đừng chỉ coi dơi là ổ chứa bệnh truyền nhiễm và tìm cách tiêu diệt chúng, vì dù mang nhiều mầm bệnh thật, nhưng loài dơi lại đóng một vai trò quan trọng trong hệ sinh thái của con người. Ít nhất 500 loài thực vật phụ thuộc vào sự thụ phấn của dơi như chuối, xoài và cây thùa. Một số cây phụ thuộc vào phân của chúng. Dơi cũng đóng vai trò trong việc kiểm soát côn trùng gây hại như muỗi.

Việc làm sáng tỏ bí ẩn về cách những vật chủ trung gian lý tưởng như dơi dù mang trong mình một kho virus nhưng vẫn miễn nhiễm bệnh, có thể là manh mối điều trị cho các căn bệnh trên người cùng nhiều động vật khác.

Triệu Cẩm Tú, (NASATI), tổng hợp 11/2022