Khi ngày càng nhiều thành phố bắt đầu xây dựng đô thị thông minh thì dữ liệu sẽ đóng vai trò chính trong việc hiện thực hóa thành công quá trình đó. Trong khi cơ sở hạ tầng của đô thị sẽ đóng vai trò là công cụ, thì nền tảng chia sẻ dữ liệu sẽ hoạt động như là nhà máy cung cấp nhiên liệu để xây dựng các ứng dụng trên khắp các nguồn lực của thành phố và nhu cầu của người dân. Các thành phố thông minh (TPTM) đã bắt đầu coi trọng hướng tiếp cận tập trung vào dữ liệu là yếu tố phổ biến và xem dư liệu là nguồn sống, là huyết mạch của một thành phố, đô thị thông minh. Các thành phố, đô thị cũng nhận ra việc chia sẻ dữ liệu tài nguyên thành phố với công dân góp phần vào nhận thức thành phố thông minh, tạo ra một hệ sinh thái ĐTTM hoạt động dựa trên giá trị. Từ góc độ chính sách và pháp lý, nhiều thành phố, đô thị đã nâng cao khả năng tuân thủ nghĩa vụ dữ liệu mở ở cấp độ địa phương.

Tất cả các yếu tố này hỗ trợ nhu cầu thành phố, đô thị thông minh đầu tư vào các giải pháp chia sẻ dữ liệu mạnh mẽ. Hơn nữa, do sự tăng trưởng của dữ liệu được thu thập từ nhiều nguồn khác nhau, người ta thường cho rằng các thành phố sẽ đưa ra quyết định sớm để triển khai một nền tảng quản lý dữ liệu tích hợp, bao gồm các mức phần cứng/phần mềm khác nhau hỗ trợ các chức năng như tính tin cậy, quyền riêng tư, lưu trữ, v.v... và áp dụng các khả năng giá trị gia tăng, bao gồm phân tích dữ liệu, quản lý thiết bị và định dạng dữ liệu. Theo thời gian, các nền tảng quản lý dữ liệu có thể kết hợp các khả năng mới, chẳng hạn như phân tích dự đoán, học máy và trí tuệ nhân tạo. Nền tảng chia sẻ dữ liệu hỗ trợ phân phối, quản lý, trao đổi, tích hợp dữ liệu và dịch vụ trong hệ sinh thái ĐTTM.

Việc triển khai nền tảng chia sẻ dữ liệu mạnh mẽ cho các đô thị thông minh để chia sẻ dữ liệu giữa các thực thể khác nhau (ví dụ: cơ quan chính phủ, doanh nghiệp, cư dân, v.v.) sẽ cho phép các đô thị trở nên thông minh hơn, an toàn hơn và hiệu quả hơn. Dự kiến các Thị trường dữ liệu (Data marketplace) - là đích mong muốn đạt được - có thể hoạt động phục vụ các lợi ích của công dân và doanh nghiệp trong đô thị 9 thông minh bằng việc khuyến khích các nhà phát triển ứng dụng áp dụng tài nguyên dữ liệu cho những ứng dụng mới ngày càng được tạo ra nhiều hơn. Nhưng việc chia sẻ dữ liệu đi kèm với một loạt các thách thức như: định dạng và ý nghĩa dữ liệu, nghĩa vụ pháp lý, tính riêng tư, bảo mật dữ liệu và mối quan tâm về hậu quả không lường trước của việc chia sẻ dữ liệu… Điều này tạo ra nhu cầu xây dựng và phát triển các nền tảng chia sẻ dữ liệu để giải quyết các thách thức kỹ thuật, với khung pháp lý nhúng trong hệ thống để có thể giải quyết các mối quan tâm cá nhân hay sự chính xác của các kết quả để duy trì niềm tin của các đối tượng tham gia trong quá trình xây dựng ĐTTM.

Ở Việt Nam hiện có khoảng 30 địa phương đã duyệt và triển khai đề án phát triển đô thị thông minh, nhưng tính hiệu quả khi triển khai trên thực tế không cao do chưa kéo được người dân và doanh nghiệp tham gia. Chính vì những lý do trên, nhóm nghiên cứu, Học viện Công nghệ Bưu chính Viễn thông, do ThS. Đỗ Văn Hanh đứng đầu đã đề xuất và được giao thực hiện đề tài: “Nghiên cứu xây dựng thử nghiệm nền tảng chia sẻ dữ liệu cho đô thị thông minh ở Việt Nam”. Đề tài này tập trung xây dựng và thử nghiệm một nền tảng chia sẻ dữ liệu cho ĐTTM ở Việt Nam. Với những nghiên cứu tổng quan về kinh nghiệm, mô hình cũng như lộ trình phát triển nền tảng chia sẻ dữ liệu trong một số thành phố, đô thị thông minh trên thế giới cùng với tìm hiểu về hiện trạng chia sẻ dữ liệu, nền tảng chia sẻ dữ liệu trong ĐTTM ở Việt Nam nhóm nghiên cứu đề xuất mô hình, xây dựng và thử nghiệm một nền tảng chia sẻ dữ liệu phù hợp với hiện trạng ĐTTM ở Việt Nam.

Sau một thời gian triển khai thực hiện, đề tài thu được các kết quả sau:

- Nền tảng chia sẻ dữ liệu là một trong ba trụ cột quan trọng (Con người, Qui trình, Nền tảng) trong bất kỳ chiến lược, kế hoạch chia sẻ dữ liệu của ĐTTM.

- Đề tài đã xây dựng một nền tảng chia sẻ dữ liệu cho ĐTTM ở Việt Nam (Nền tảng Dữ liệu mở). Nền tảng xây dựng trong đề tài cung cấp các chức năng cần thiết phù hợp cho Chính quyền đô thị với mong muốn dữ liệu của họ mở và có sẵn cũng như các công cụ hữu ích (Tìm kiếm theo danh mục, Tổ chức, Nhóm dữ liệu, API, Trực quan...) cho người sử dụng dữ liệu.

 - Nền tảng chia sẻ dữ liệu được xây dựng rất phù hợp với các ĐTTM ở Việt Nam trong giai đoạn hiện tại( phù hơp với mức độ trưởng thành của dữ liệu của ĐTTM ở Việt Nam).

- Nền tảng chia sẻ dữ liệu được thiết kế và xây dựng có khả năng phát triển phát triển lên mức cao hơn nền tảng Trao đổi dữ liệu.

- Xây dựng ứng dụng, tiện ích dựa trên nền tảng chia sẻ dữ liệu mở cung cấp cho cư dân đô thị, góp phần thúc đẩy phát triển hệ sinh thái ĐTTM ở Việt Nam.

Đề tài khuyến nghị các thành phố, đô thị đang trong quá trình xây dựng ĐTTM ở Việt Nam cần có kế hoạch, chiến lược và quy trình chia sẻ dữ liệu cũng như tìm kiếm một nền tảng chia sẻ dữ liệu phù hợp để thực hiện thực các chiến lược, qui trình đó. Nền tảng cần triển khai đối với các ĐTTM ở Việt Nam thời điểm hiện tại là Nền tảng dữ liệu mở - phù hợp với chính sách của nhà nước. Nền tảng được xây dựng trong đề tài tương đối dễ dàng triển khai, cung cấp đầy đủ các chức năng phù hợp với Nhà xuất bản dữ liệu cũng như người sử dụng. Sử dụng nền tảng dữ liệu mở cần: Tạo lập các tổ chức, catalog dữ liệu, xuất bản các bộ dữ liệu chất lượng. Có kế hoạch và qui trình cập nhật các bộ dữ liệu. Các tổ chức, nhà phát triển xây dựng các ứng dụng, tiện ích sử dụng dữ liệu mở… để từ đó giúp thúc đẩy hệ sinh thái ĐTTM.

Có thể tìm đọc toàn văn Báo cáo kết quả nghiên cứu của Đề tài (Mã số 18258/2020) tại Cục Thông tin khoa học và công nghệ quốc gia.

P.T.T (NASATI)