Từ đầu những năm 2000, thị trường phân phối tại Việt Nam bắt đầu được các nhà đầu tư nước ngoài quan tâm. Cũng từ đó, các doanh nghiệp xuất khẩu Việt Nam bắt đầu tiếp cận trực tiếp để bán hàng vào các hệ thống phân phối của nước ngoài thông qua bộ phận thu mua ngay tại Việt Nam. Thực tế cho thấy, hàng Việt Nam tuy đã được xuất khẩu đi khắp nơi trên thế giới nhưng thường qua trung gian hoặc các nhà nhập khẩu chuyên nghiệp. Việc kết nối trực tiếp hệ thống phân phối nước ngoài đã hiện diện tại Việt Nam với những doanh nghiệp sản xuất trong nước để đưa hàng hóa Việt Nam vào hệ thống của các tập đoàn phân phối trên thị trường thế giới là hướng đi mới, khả thi, mang lại lợi ích cho cả hai phía.

Nông sản - thực phẩm là mặt hàng Việt Nam đặc biệt có thế mạnh với tiềm năng sản xuất và xuất khẩu lớn, có tính đa dạng về chủng loại và chất lượng khá cao, được nhiều thị trường ưa chuộng. Để góp phần gia tăng xuất khẩu hàng hóa nông sản, việc tích cực thúc đẩy mặt hàng này tiếp cận hiệu quả vào các chuỗi phân phối của tập đoàn nước ngoài là một trong những biện pháp cần thiết, đặc biệt trong bối cảnh hội nhập quốc tế sâu rộng hiện nay.

Tuy nhiên, bên cạnh những lợi ích, việc thúc đẩy xuất khẩu nông sản qua hệ thống phân phối của các tập đoàn nước ngoài đang hiện diện tại Việt Nam cũng gặp phải một số khó khăn như:

(i) nhận thức và năng lực của doanh nghiệp sản xuất và xuất khẩu nông sản còn chưa đầy đủ để có thể chủ động, đáp ứng tiêu chuẩn khá cao của các tập đoàn và thị trường;

(ii) chính sách thúc đẩy của nhà nước chưa phát huy hiệu quả;

(iii) nhà phân phối đặt ra những tiêu chuẩn quá cao hoặc đòi hỏi đáp ứng về số lượng…

Xuất phát từ thực tiễn trên, Cơ quan chủ trì Vụ Thị trường châu Âu - châu Mỹ cùng phối hợp với Chủ nhiệm đề tài ThS. Nguyễn Thảo Hiền thực hiện “Nghiên cứu và đề xuất các giải pháp thúc đẩy xuất khẩu các mặt hàng nông sản - thực phẩm Việt Nam thông qua một số hệ thống phân phối hiện đại trên thế giới” với mục tiêu về xuất khẩu hàng hóa của Việt Nam, tìm ra hướng đi mới hiệu quả cho tiêu thụ các sản phẩm nông sản trong thời gian tới, đồng thời làm căn cứ giúp cho công tác hoạch định chính sách của các Bộ ban ngành hữu quan.

Xuất khẩu là hoạt động trao đổi hàng hóa và dịch vụ của một quốc gia với phần còn lại của thế giới dưới hình thức mua bán thông qua quan hệ thị trường nhằm mục đích hai thác lợi thế của đất nước trong phân công lao động quốc tế để đem lại lợi ích cho quốc gia.

Trên cơ sở của khái niệm về xuất khẩu, xuất khẩu nông sản (XKNS) có thể định nghĩa như sau: XKNS là hoạt động trao đổi nông sản của một quốc gia với các nước khác trên thế giới dưới hình thức mua bán thông qua quan hệ thị trường nhằm mục đích hai thác lợi thế sẵn có của đất nước trong phân công lao động quốc tế nhằm đem lại lợi ích cho quốc gia.

Xuất khẩu hàng hóa thông qua hệ thống phân phối hiện đại là hình thức xuất khẩu hàng hóa bằng cách DN sản xuất trực tiếp đưa hàng hóa sản xuất tại một quốc gia vào hệ thống phân phối hiện đại (các chuỗi cửa hàng, siêu thị, trung tâm thương mại, trung tâm bán buôn, …) của các tập đoàn phân phối đa quốc gia ở các quốc gia khác thông qua bộ phận thu mua hàng hóa xuất khẩu của tập đoàn hiện diện tại quốc gia sản xuất hàng hóa.

Với quan điểm chỉ đạo đúng đắn và sát sao cùng sự nỗ lực của các cấp, các ngành, các địa phương cũng như DN và người sản xuất, người nông dân, xuất khẩu nông sản của Việt Nam trong giai đoạn 5 năm vừa qua đã có những kết quả tích cực. Nhiều sản phẩm nông sản xuất khẩu đạt kim ngạch xuất khẩu trên 1 tỷ USD và đứng vào danh sách những mặt hàng xuất khẩu chủ lực. Không những thế, thị trường XK của nông sản Việt Nam ngày càng mở rộng, thâm nhập vào được những thị trường khó tính, khắt khe về tiêu chuẩn, chất lượng... Bên cạnh những hình thức xuất khẩu truyền thống, cùng với sự phát triển của hệ thống phân phối hiện đại, của các tập đoàn bán lẻ đa quốc gia, tại Việt Nam, hàng hóa còn được thu mua và xuất khẩu thông qua hệ thống cửa hàng tại nhiều quốc gia trên thế giới của các tập đoàn bán lẻ như AEON, Central Retail, Walmart, Lotte...

Để phân tích, làm rõ tình hình xuất khẩu thông qua hình thức này, trong năm 2020, Vụ Thị trường châu Âu - châu Mỹ đã được Bộ Công Thương giao thực hiện đề tài Nghiên cứu và đề xuất các giải pháp thúc đẩy xuất khẩu các mặt hàng nông sản - thực phẩm Việt Nam thông qua một số hệ thống phân phối hiện đại trên thế giới.

Có thể tìm đọc báo cáo kết quả nghiên cứu (mã số 18439/2021) tại Cục Thông tin khoa học và công nghệ quốc gia.

Đ.T.V (NASATI)