Các nghiên cứu định tính và định lượng đã chỉ ra rằng trong rễ cây sâm Ngọc Linh có khoảng 52 loại saponin khác nhau, trong đó có 26 loại saponin mới. Tỷ lệ saponin của sâm Ngọc Linh lớn hơn nhiều loài của chi panax trên thế giới nên sâm Ngọc Linh có tác dụng bổ dưỡng toàn thân, tăng cường sức lực, tăng trí nhớ, tăng cường hướng phấn vỏ đại não, chống stress, bảo vệ gan, điều trị bệnh viêm loét dạ dày, điều hòa hoạt động tim mạch, làm giảm lipit trong máu, ngăn ngừa chứng xơ vữa động mạch, giảm đau, chống viêm. Đặc biệt, hoạt chất majonosisR2 trong sâm Ngọc Linh đã được chứng minh có tác dụng ức chế giai đoạn đầu của bệnh ung thư biểu mô da. Chính vì vậy, sâm Ngọc Linh đã được Thủ tướng Chính phủ phê duyệt là sản phẩm quốc gia, là Quốc bảo của Việt Nam. Tuy nhiên, việc phát triển mở rộng diện tích trồng cây sâm Ngọc Linh hiện nay còn gặp nhiều khó khăn do cây sâm có vòng đời sinh trưởng dài, cây trồng từ hạt sau 4 năm mới ra hoa kết trái, tỷ lệ đậu quả thấp (2-3 quả/cây), hạt nảy mầm kém và không ổn định (35-70). Hơn nữa, tập quán canh tác của ngƣời dân còn nhiều lạc hậu, manh mún; các biện pháp kỹ thuật trồng, nhân giống và phòng trừ sâu bệnh hại sâm chưa đồng bộ. Từ đó dẫn đến năng suất, chất lượng hạt giống và cây giống không cao, sản phẩm cây giống không đáp ứng được nhu cầu ngày một tăng cao trên trên thị trường.

Vì vậy, để giải quyết quyết các vấn đề tồn tại, góp phần giải quyết khó khăn về nguồn giống, nhóm nghiên cứu của TS. Đinh Xuân Tú tại Trung tâm ươm tạo và hỗ trợ doanh nghiệp khoa học và công nghệ đã thực hiện đề tài: “Nghiên cứu một số giải pháp nâng cao năng suất và chất lượng hạt giống sâm Ngọc Linh tại Kon Tum” từ năm 2019 đến năm 2021.

Đề tài nhằm thực hiện mục tiêu xác định đặc điểm sinh học quá trình sinh sản hữu tính cây sâm Ngọc Linh bao gồm: đặc điểm hình thái, cấu trúc hoa, hạt phấn, khả năng sống của hạt phấn, quá trình thụ tinh thụ phấn ở hoa sâm Ngọc Linh; xác định các biện pháp ĩ thuật nâng cao năng suất và chất lượng hạt giống; xây dựng tiêu chuẩn cơ sở hạt giống và cây giống từ hạt; và xây dựng mô hình thử nghiệm sản xuất hạt giống và cây giống tại tỉnh Kon Tum.

Đề tài đã thu được các kết quả như sau:

- Đã đánh giá thực trạng trồng, sản xuất hạt giống và cây giống sâm Ngọc Linh ở Quảng Nam và Kon Tum, cũng như đặc điểm sinh học quá trình sinh sản hữu tính của cây sâm Ngọc Linh;

- Đã xây dựng tiêu chuẩn cơ sở của hạt giống sâm Ngọc Linh: Quả chín mọng có màu cam hoặc đỏ tươi với chấm đen ở đỉnh, tỷ lệ hạt lép ≤2%, chiều dài hạt từ 7-11mm, chiều rộng hạt 5-8mm, khối lượng 1000 hạt ≥50g, hạt hình thận màu trắng ngà hoặc vàng nhạt, vỏ hạt có vân dọc, tỷ lệ nảy mầm ≥80;

- Đã xây dựng tiêu chuẩn cơ sở cây giống sâm Ngọc Linh gồm: Cây 12 tháng tuổi, không bị sâu bệnh, có 1 lá kép với 5 lá chét. Lá ché có màu xanh đậm, hình mác hoặc hình trứng ngƣợc, phiến lá phẳng, mép lá có răng cƣa, có nhiều lông cứng ở hai mặt lá, mật độ lông ở mặt dưới ít hơn. Đường kính củ ≥0,7cm, củ có từ 2-3 rễ chính.

- Đã xây dựng quy trình nâng cao năng suất, chất lượng hạt giống và cây giống sâm Ngọc Linh có tính ổn định và khả thi cao, đảm bảo tăng năng suất hạt giống lên 27%, tỷ lệ hạt nảy mầm đạt trên 85%, tỷ lệ cây giống xuất vườn đạt trên 80%.

- Đã xây dựng thành công mô hình thử nghiệm sản xuất hạt giống sâm Ngọc Linh từ vườn cây mẹ với quy mô 1200 cây/1000m2 (trên cơ sở nguồn cây mẹ thuộc cơ quan chủ trì) trồng dưới tán rừng tại xã Măng Ri, huyện Tu Mơ Rông, Kon Tum với kết quả tạo ra được 11410 hạt đạt tiêu chuẩn cơ sở (TCCS), cao gấp 3 lần so với đối chứng, và vượt 58% số lượng sản phẩm theo thuyết minh.

- Đã xây dựng thành công Mô hình thử nghiệm sản xuất cây giống sâm Ngọc Linh từ hạt thu được với quy mô 5000 cây/năm/5000m2 với kết quả tạo ra được 8900 cây giống đạt TCCS, cao gấp 1,6 lần so với đối chứng, và vượt 97% số lượng sản phẩm theo thuyết minh.

Có thể tìm đọc toàn văn Báo cáo kết quả nghiên cứu (mã số 21298/2021) tại Cục Thông tin, Thống kê.

N.P.D (NASTIS)