Con người là nguồn lực quan trọng nhất của sự phát triển, là tài nguyên, của cải đích thực và quý giá nhất của mỗi quốc gia. Văn kiện Đại hội Đảng Cộng sản Việt Nam lần thứ XIII đã khẳng định xây dựng con người Việt Nam phát triển toàn diện là một trong những mục tiêu chiến lược của đất nước. Tuy nhiên, nhiệm vụ này đặt ra nhiều khó khăn cho Việt Nam khi 53/54 dân tộc, tương đương với 14,7% dân số Việt Nam là dân tộc thiểu số (DTTS), trong đó, bộ phận này cũng được xác định chính là “lõi nghèo” của cả nước. Cùng với thực trạng kinh tế - xã hội chậm phát triển, chất lượng cuộc sống, chất lượng nguồn nhân lực và mức độ tiếp cận dịch vụ chăm sóc sức khỏe, y tế, giáo dục… của đồng bào DTTS còn hạn chế; văn hóa truyền thống của nhiều DTTS ngày càng bị mai một, khoảng cách giàu - nghèo, chênh lệch phát triển giữa các nhóm dân tộc, nhất là giữa nhóm DTTS với nhóm đa số còn lớn.

Đặc biệt, đồng bào DTTS sinh sống ở vùng đặc biệt khó khăn (ĐBKK), nhóm DTTS rất ít người như Mảng, La Hủ, Cống, Cờ Lao… luôn bị tụt hậu so với những dân tộc khác trong việc tiếp cận các cơ hội phát triển, do trình độ dân trí hạn chế, chất lượng dân số thấp và điều kiện tự nhiên nơi cư trú kém thuận lợi như địa hình hiểm trở, thời tiết khắc nghiệt.

Mặc dù Đảng và Nhà nước đã có nhiều chính sách hỗ trợ, phát triển DTTS ở vùng ĐBKK và đã đạt được một số thành tựu tích cực, song tính đến nay hệ thống chính sách hỗ trợ DTTS nói chung và các DTTS sinh sống ở vùng có điều kiện kinh tế - xã hội (KTXH) ĐBKK nói riêng của Việt Nam vẫn tồn tại nhiều hạn chế.

Xuất phát từ thực tiễn trên, Chủ nhiệm đề tài TS. Võ Thị Minh Lệ cùng nhóm nghiên cứu tại Viện Dân tộc học thực hiện “Nghiên cứu đề xuất chính sách đặc thù hỗ trợ phát triển dân tộc thiểu số sống ở vùng có điều kiện kinh tế - xã hội đặc biệt khó khăn” với mục tiêu hệ thống hóa lý luận, xây dựng lý thuyết nghiên cứu; kết quả phân tích đánh giá thực trạng chính sách và thực trạng đời sống các DTTS vùng ĐBKK, đề tài đề xuất các chính sách đặc thù hỗ trợ, phát triển DTTS vùng ĐBKK đến năm 2025 và định hướng đến năm 2030.

Tổng kết kết quả thực hiện các chính sách đặc thù hỗ trợ, phát triển DTTS sống ở vùng có điều kiện KT-XH ĐBKK giai đoạn 2011-2020 cho thấy nhờ có những chương trình, dự án hỗ trợ của chính phủ mà đời sống của đồng bào DTTS ở những khu vực này đã từng bước được cải thiện. Nhiều thôn, xã đã xây dựng thành công mô hình xã nông thôn mới, thoát khỏi danh mục “xã khu vực III”. Nhiều tấm gương thoát nghèo là các cá nhân, hộ gia đình DTTS cũng đã được ghi nhận và trở thành những điển hình để học tập và nhân rộng. Tỷ lệ hộ nghèo và cận nghèo của đồng bào DTTS ở vùng có điều kiện KT-XH ĐBKK đang có xu hướng giảm dần, đời sống kinh tế của nhiều hộ gia đình cũng khấm khá hơn, đời sống xã hội và văn hóa cũng đa dạng và bắt đầu có những bước đổi thay tích cực.

Tuy nhiên, so với mặt bằng chung, cuộc sống của đồng bào DTTS ở vùng có điều kiện KT-XH ĐBKK vẫn còn đó nhiều khó khăn. Tỷ lệ hộ nghèo ở một số nhóm dân tộc, đặc biệt là nhóm dân tộc rất ít người, hay ở một số địa bàn đặc thù như vùng sâu, vùng xa vẫn còn ở mức cao, thực trạng hộ DTTS tái nghèo và nguy cơ tái nghèo cũng còn rất lớn. Khả năng tiếp cận với giáo dục – đào tạo, dịch vụ chăm sóc y tế cơ bản của đồng bào DTTS dù đã được cải thiện song vẫn còn rất hạn chế. Thực tế này cho thấy các chính sách đặc thù hỗ trợ, phát triển DTTS sống ở vùng có điều kiện KT-XH ĐBKK chưa thực sự phát huy được hiệu quả tối đa. Trong khi đó, những điều kiện khách quan như địa hình, thời tiết… cũng như những điều kiện chủ quan như chất lượng nguồn nhân lực, tập quán văn hóa, nguồn lực hỗ trợ hạn chế… lại đang tồn tại như một lực cản đối với sự phát triển KT-XH của đồng bào DTTS ở các địa bàn này.

Có thể tìm đọc toàn văn báo cáo kết quả nghiên cứu (mã số 20892/2022) tại Cục Thông tin, Thống kê.

Đ.T.V (NASTIS)