Năng lượng nguyên tử đã đóng góp hiệu quả cho phát triển kinh tế - xã hội trong các lĩnh vực y tế, công nghiệp, nông nghiệp, bảo vệ môi trường và góp phần bảo đảm an ninh, quốc phòng của mỗi quốc gia. Trong các ứng dụng đó, một số quốc gia đã phát triển một ứng dụng đặc biệt đó là vận hành nhà máy điện hạt nhân (NMĐHN) với vai trò rất lớn trong việc đảm bảo năng lượng và giảm khí thải (kinh tế và sạch). Tuy nhiên, sự cố hạt nhân từ NMĐHN có tác động không nhỏ đến con người và môi trường trong đó bao gồm những ảnh hưởng do phóng xạ và tác động phi phóng xạ không chỉ cho quốc gia xảy ra sự cố mà còn các quốc gia lân cận. Điều này yêu cầu các NMĐHN, các địa phương, các quốc gia phải có kế hoạch chuẩn bị, sẵn sàng ứng phó với các sự cố bức xạ, sự cố hạt nhân.

Trong những năm vừa qua, Trung Quốc đã đưa vào vận hành và tiếp tục xây dựng ngày càng nhiều NMĐHN, trong đó có NMĐHN gần biên giới Việt Nam (NMĐHN Cảng Phòng Thành tại Quảng Tây, cách thành phố Móng Cái - Quảng Ninh khoảng 60 km (với 02 tổ máy, có tổng công suất 2000 MW); NMĐHN Xương Giang tại đảo Hải Nam, cách huyện đảo Vân Đồn - Quảng Ninh khoảng 185 km …Đảng và Nhà nước ta hiện nay đặc biệt quan tâm đến vấn đề này, điều đó được thể hiện qua Nghị quyết số 20/NQ-CP ngày 17/8/2018 của Chính phủ ban hành Chương trình hành động thực hiện Nghị quyết số 16-NQ/TW ngày 10/10/2017 của Bộ Chính trị về phát triển kinh tế xã hội các xã biên giới đất liền kết hợp với tăng cường và củng cố quốc phòng, an ninh, đối ngoại…Trước bối cảnh trên, việc phòng ngừa và ứng phó sự cố phóng xạ xuyên biên giới là vấn đề rất quan trọng cần được thực hiện để bảo đảm quốc phòng, an ninh, đối ngoại và phát triển kinh tế - xã hội. Năm 2019, nhóm nghiên cứu của ThS. Tào Xuân Khánh tại Trung tâm Hỗ trợ kỹ thuật an toàn bức xạ hạt nhân và ứng phó sự cố đã thực hiện đề tài: “Nghiên cứu cơ sở khoa học và thực tiễn xây dựng Đề án phòng ngừa và ứng phó đối với sự cố hạt nhân xuyên biên giới ảnh hưởng đến Việt Nam”.

Đề án đã hoàn thành các nội dung nghiên cứu đề ra và đã xác định được cơ sở lý luận cũng như căn cứ thực tiễn cho công tác chuẩn bị và ứng phó sự cố phóng xạ xuyên biên giới. Trên cơ sở sản phẩm khoa học của Đề án, Cục ATBXHN tiếp tục tham mưu Bộ Koa học và Công nghệ trình Thủ tướng Chỉnh phủ phê duyệt Đề án Phòng ngừa và ứng phó sự cố phóng xạ xuyên biên giới. Đây là căn cứ pháp lý quan trọng cho các Bộ, ngành và địa phương kiện toàn, hoàn thiện hệ thống ứng phó sự cố, từng bước nâng cao năng lực ứng phó sự cố đảm bảo thực hiện được các mục tiêu chung:

- Nâng cao năng lực phòng ngừa, ứng phó sự cố phóng xạ xuyên biên giới từ Trung ương đến địa phương đáp ứng yêu cầu chủ động phòng ngừa và ứng phó sự cố kịp thời, hiệu quả nhằm giảm tới mức thấp nhất hậu quả của sự cố đến con người, tài sản và môi trường.

- Kiện toàn hệ thống tổ chức theo hướng tinh gọn, hiệu lực và hiệu quả, phát huy vai trò, thẩm quyền, trách nhiệm của từng bộ, ngành, địa phương.

- Thiết lập và duy trì hiệu quả các kênh hợp tác quốc tế song phương và đa phương; cập nhật đầy đủ, chính xác, kịp thời thông tin về tình trạng hoạt động của nhà máy điện hạt nhân phục vụ phòng ngừa và ứng phó sự cố.

Việc xây dựng Đề án về Phòng ngừa và ứng phó sự cố phóng xạ xuyên biên giới để chủ động phòng ngừa là nhiệm vụ cần thiết và cấp bách đối với quốc gia và các bộ, ngành, địa phương gần biên giới với Trung Quốc.

Có thể tìm đọc toàn văn Báo cáo kết quả nghiên cứu (mã số 20915/2022) tại Cục Thông tin, Thống kê.

N.P.D (NASTIS)