Máy biến áp phòng nổ 6kV là thiết bị điện chính của mạng điện mỏ hầm lò nơi có môi trường nguy hiểm về khí bụi nổ và có điều kiện vi khí hậu khắc nghiệt. Khi đưa máy biến áp 6kV xuống làm việc trong mỏ hầm lò phải có các yêu cầu kỹ thuật đặc biệt và rất khắt khe để đảm bảo an toàn không gây ra cháy nổ mỏ.

Với các nước có nền công nghiệp khai thác mỏ hầm lò phát triển trong đó có LB Nga, Trung Quốc… đều có tiêu chuẩn về các yêu cầu kỹ thuật và phương pháp thử phù hợp đối với máy biến áp phòng nổ điện áp 6kV. Việc luật hóa có tính pháp lý cao tạo điều kiện thuận lợi cho công tác quản lý, giám sát, điều hành sản xuất. Do đó, đã giảm thiểu tối đa các vụ tai nạn, đảm bảo an toàn và nâng cao hiệu quả khai thác mỏ hầm lò.

Hiện tại ở Việt Nam chưa có tiêu chuẩn, quy định nào dành cho máy biến áp phòng nổ. Vì vậy việc nghiên cứu các quy định nước ngoài và trong nước để xem xét xây dựng hoàn thiện các quy định kỹ thuật và biện pháp quản lý đối với đối với máy biến áp phòng nổ điện áp 6kV là nhiệm vụ rất cần thiết để tạo cơ sở pháp lý cho công tác quản lý, giám sát, điều hành sản xuất nhằm mục đích đảm bảo an toàn và nâng cao hiệu quả khai thác mỏ hầm lò.

Xuất phát từ lý do trên, nhóm nghiên cứu đề tài “Nghiên cứu cơ sở khoa học và thực tiễn xây dựng các quy định kỹ thuật và biện pháp quản lý đối với máy biến áp phòng nổ điện áp 6kV” do Cơ quan chủ trì Trung tâm NC Cơ Điện mỏ, trường ĐH Mỏ-Địa chất cùng phối hợp với Chủ nhiệm đề tài PGS. TS. Đỗ Như Ý thực hiện nghiên cứu.

Máy biến áp trong mỏ hầm lò dùng để biến đổi điện áp 6kV thành điện áp 0,4kV; 0,69kV và 1,14kV để cung cấp cho các phụ tải điện. Theo Qui phạm an toàn, các máy biến áp chứa dầu chỉ được phép đặt cố định trong hầm trạm chống cháy với một số yêu cầu đặc biệt. Việc sử dụng máy biến áp đặt cố định gây rất nhiều khó khăn trong việc cung cấp điện cho các phụ tải thường xuyên di chuyển theo tiến độ khai thác, vì thế hiện nay người ta thay máy biến áp chứa dầu bằng máy biến áp khô. Máy biến áp khô chế tạo theo hình thức phòng nổ cho mỏ gồm hai loại: có cách điện bằng thủy tinh hữu cơ và có chứa cát thạch anh.

Các máy biến áp phòng nổ sử dụng ở các mỏ Việt Nam hiện tai đang sử dụng chủ yếu các sản phẩm có xuất xứ từ LB Nga, Trung Quốc và Ba Lan. Đồng thời tài liệu kỹ thuật để phục vụ công tác tra cứu, thiết kế, vận hành trang thiết bị nói chung trong đó có máy biến áp phòng nổ vẫn xuất xứ từ LB Nga và Trung Quốc là chủ yếu. Do vậy việc xây dựng tiêu chuẩn gắn liền với tài liệu kỹ thuật chủng loại thiết bị sử dụng và phù hợp với điều kiện thực tế của Việt Nam.

Từ các phân tích nói trên việc xây dựng dự thảo tiêu chuẩn về máy biến áp phòng nổ điện áp 6kV dựa trên cơ sở tiêu chuẩn của LB Nga, Trung Quốc, có xem xét tới tiêu chuẩn 25 của các nước khác cũng như tính đến điều kiện đặc thù của Việt Nam. Nhóm nghiên cứu đã đưa ra những tiêu chuẩn dự kiến như sau:

- Một số nước có ngành khai thác than phát triển đã sớm ban hành các tiêu chuẩn về máy biến áp phòng nổ và trạm biến áp phòng nổ di động, nội dung của các tiêu chuẩn này đã được xây dựng từ lâu và qua nhiều lần thay đổi và điều chỉnh cho phù hợp thực tế.

- Nội dung giữa các tiêu chuẩn của các nước có sự tương đồng nhau không có sự khác biệt nhau quá lớn từ đó có thể đề xuất nội dung dự kiến của bản dự thảo xây dựng ở Việt Nam phù hợp với chuẩn mực chung của thế giới.

 - Căn cứ trên hiện trạng thiết bị sử dụng trong các mỏ hầm lò, các ngân hàng tài liệu phục vụ quá trình thiết kế vận hành bảo dưỡng thiết bị điện nói chung trong đó có máy biến áp phòng nổ tiêu chuẩn lựa chọn để làm cơ sở để xây dựng là tiêu chuẩn của LB Nga, Trung Quốc có tham khảo tiêu chuẩn của một số nước khác và các tiêu chuẩn hiện hành quy định về máy biến áp.

Có thể tìm đọc báo cáo kết quả nghiên cứu (mã số 16463/2019) tại Cục Thông tin KH&CN Quốc gia.

Đ.T.V (NASATI)