Cây Bìm bìm (Merremia spp.) hay còn gọi là sát thủ dây leo, cây lang rừng… là loài cây thuộc họ Khoai lang (Convolvulacae), có nguồn gốc ở đảo Hải Nam, khu tự trị dân tộc Choang (Quảng Tây) và Vân Nam Trung Quốc. Tại Việt Nam, cây Bìm bìm đã thấy xuất hiện ở Sa Pa (Lào Cai), Lạng Sơn, Quảng Ninh, Vườn quốc gia Bạch Mã, Nam Đông, Cảng Chân Mây, đèo Hải Vân (Thừa Thiên- Huế), vườn Quốc gia Phong Nha – Kẻ Bàng (Quảng Bình), Cù Lao Chàm (Quảng Nam)… Cây Bìm bìm có tốc độ phát triển và lây lan rất nhanh (6-6,4cm/ngày), bộ lá lớn, sinh khối tươi 21-25tấn/ha, không kén đất, khả năng phát tán và tái sinh từ hạt, chồi, rễ… đều tốt, vì vậy chúng leo đến đâu khiến cây rừng không quang hợp được, cây còi cọc, chết dần gây ảnh hưởng nghiêm trọng đến chức năng phòng hộ, sản xuất của rừng và hệ sinh thái bản địa.

Trong những năm gần đây, cây Bìm bìm (dây lang Bìm bìm) đã xâm hại nghiêm trọng nhiều khu vực tại Đà Nẵng. Sự xâm hại của cây Bìm bìm không chỉ làm giảm đa dạng sinh học mà còn làm chết dần các cánh rừng đặc biệt là rừng phòng hộ, rừng đặc dụng và khu bảo tồn, ngoài ra còn tiềm ẩn nguy cơ cháy rừng. Trước thực trạng đó, bằng nguồn lực của địa phương các Sở, Ban ngành của Thành phố Đà Nẵng đã triển khai nhiều biện pháp như: đào gốc, băm vụn thân lá, phơi khô và đốt; đổ muối vào gốc cây Bìm bìm… Thậm trí huy động lực lượng quân đội và Đoàn thanh niên của Thành phố để diệt trừ nhằm ngăn chặn sự xâm lấn tiếp tục của cây Bìm bìm, tuy nhiên do chưa có biện pháp diệt trừ cây Bìm bìm hữu hiệu, triệt để nên hiệu quả không được như mong đợi. Nhiều công ty cũng đã vào cuộc, các chuyên gia nước ngoài cũng đã tới Đà Nẵng để hỗ trợ giải quyết vấn nạn do cây Bìm bìm gây ra nhưng cũng mới chỉ dừng ở đề xuất. Trong bối cảnh đó, Thành phố Đà Nẵng đã đặt hàng Nhà nước nghiên cứu giải pháp diệt trừ cây Bìm bìm.

Tháng 3 năm 2015, nhóm nghiên cứu do TS. Đặng Thị Phương Lan, Viện Môi trường Nông nghiệp đứng đầu đã được xét chọn thực hiện đề tài: “Nghiên cứu các biện pháp cấp bách để ngăn chặn và xử lý hiệu quả cây Bìm bìm Merremia spp. tại Đà Nẵng và vùng phụ cận”, nhằm đưa ra các biện pháp cấp bách để ngăn chặn và xử lý hiệu quả cây Bìm bìm có ý nghĩa cả về mặt khoa học và thực tiễn.

Sau 36 tháng (từ tháng 11/2015 đến tháng 10/2018) thực hiện, nhóm đề tài đã thu được các kết quả sau:

- Xác định được hiện trạng xâm lấn, đặc điểm của vùng bị xâm lấn;

-  Xác định được đặc điểm phân bố, lây lan và cảnh báo nguy cơ phát tán, lan rộng của cây Bìm bìm ở Đà Nẵng và vùng phụ cận;

- Xác định được đặc điểm sinh học, sinh thái, tác hại của cây Bìm bìm;

-  Đánh giá được hiệu quả kỹ thuật, kinh tế, tác động môi trường và khả năng triển khai trên diện rộng của các biện pháp phòng trừ cây Bìm bìm;

- Xây dựng được 2 mô hình ứng dụng các biện pháp phòng trừ cấp bách đối với cây Bìm bìm, quy mô 5ha/1 mô hình, đạt hiệu quả cao;

-  Nâng cao được năng lực của các nhà nghiên cứu, nhà quản lý và người dân trong việc kiểm soát sự xâm nhiễm và lây lan của cây Bìm bìm ở Đà Nẵng và vùng phụ cận;

-  Xây dựng được quy trình phòng trừ cây Bìm bìm, đảm bảo hiệu quả kỹ thuật, kinh tế được hội đồng cấp cơ sở thông qua.

Như vậy, đề tài đã cung cấp dữ liệu về các loài Bìm bìm tại Đà Nẵng và Thừa Thiên Huế, đặc biệt là các đặc điểm sinh học, sinh thái, hiện trạng xâm lấn, các con đường lây lan, phát tán của Bìm bìm hoa trắng (Merremia eberhardtii) và Bìm bìm hoa vàng (Merremia boisiana) để tìm ra giải pháp diệt trừ cây Bìm bìm có hiệu quả thông qua việc xây dựng được quy trình phòng trừ tổng hợp cây Bìm bìm có hiệu quả cao, dễ áp dụng và an toàn với môi trường.

Kết quả nghiên cứu của đề tài không những giải quyết được vấn đề cấp bách trong việc diệt trừ cây Bìm bìm tại Đà Nẵng mà còn là cơ sở vững chắc để thực hiện các biện pháp phòng trừ cây Bìm bìm tại các khu vực bị Bìm bìm xâm lấn trên cả nước.

Có thể tìm đọc toàn văn Báo cáo kết quả nghiên cứu của Đề tài (Mã số 15773/2018) tại Cục Thông tin Khoa học và Công nghệ Quốc gia.

P.T.T (NASATI)