Miền Trung nằm ở vị trí chuyển tiếp giữa Bắc Bộ và Nam Bộ, được chia thành 3 vùng khác nhau, đó là: Bắc Trung Bộ, duyên hải Nam Trung Bộ và Tây Nguyên, với trung tâm là thành phố Đà Nẵng.

Giới hạn nghiên cứu của để tài tập trung vào các tỉnh duyên hải Miền Trung gồm 14 tỉnh/ thành thuộc vùng Bắc Trung Bộ và duyên hải Nam Trung Bộ kéo dài từ Thanh Hóa tới Bình Thuận. Đặc điểm tự nhiên của duyên hải miền Trung là có lãnh thổ kéo dài, hành lang hẹp, phía Tây giáp dãy Trường Sơn, phía đông là biển Đông, có trung du và miền núi. Địa hình Miền Trung có độ cao thấp dần từ khu vực miền núi xuống đồi gò trung du, có nhiều đồi núi lan sát ra biển, chia cắt các đồng bằng nhỏ hẹp. Khí hậu duyên hải miền Trung thường khắc nghiệt hơn các vùng còn lại ở Việt Nam, những năm gần đây, thiên tai, thời tiết cực đoan, những cơn bão mạnh (từ cấp 12 trở lên) có xu thế tăng, mùa bão kết thúc muộn hơn và đường đi của bão có xu thế dịch chuyển về phía Nam.

Theo đánh giá của Ngân hàng Thế giới, Việt Nam nằm trong số 5 nước chịu ảnh hưởng nặng nề nhất của thiên tai, BĐKH, các tỉnh DHMT chịu ảnh hưởng mạnh nhất. Xu hướng BĐKH sẽ kéo theo sự thay đổi của nhiều yếu tố tự nhiên khác như lượng bốc hơi tăng, độ ẩm giảm, nhiệt độ không khí tăng, lượng mưa thay đổi. Từ đó, tạo nên các hiện tượng thời tiết cực đoan như: lũ lụt, ngập úng, hạn hán, bão, sạt lở đất, xói mòn bờ biển, ảnh hưởng trực tiếp tới con người, tác động tiêu cực đến sản xuất nông nghiệp, nông thôn.

Miền Trung với địa hình phân dị phức tạp, thời tiết khắc nghiệt, nhiều biến động, ảnh hưởng bởi thiên tai, biến đổi khí hậu và nước dâng biển (BĐKH&NBD) rất cần phải phải có các giải pháp phù hợp để phát triển kinh tế - xã hội, đặc biệt là khu vực nông thôn. Những biến động về bão, lũ, lượng mưa, nhiệt độ là những chỉ số chính biểu hiện tình hình BĐKH cho từng khu vực, và cũng là những thông tin đầu vào cần thiết để phân tích, khuyến nghị phát triển nông thôn, nông nghiệp bền vững, cũng như phục vụ xây dựng nông thôn mới cho giai đoạn tới.

Xuất phát từ thực tiễn trên, Chủ nhiệm đề tài PGS.TS.KTS. Nguyễn Vũ Phương cùng nhóm nghiên cứu tại Trường Đại học Xây dựng Miền Trung thực hiện nghiên cứu “Giải pháp quy hoạch - kiến trúc nông thôn phục vụ xây dựng nông thôn mới ứng phó với thiên tai biến đổi khí hậu tại các tỉnh miền Trung giai đoạn 2021 – 2025” với mục tiêu đề xuất mô hình, giải pháp quy hoạch-kiến trúc nông thôn phục vụ xây dựng nông thôn mới có lồng ghép ứng phó thiên tai, BĐKH cho các tỉnh duyên hải Miền Trung giai đoạn 2021-2025.

Nông nghiệp, nông dân, nông thôn có vị trí chiến lược trong sự nghiệp CNH - HĐH, xây dựng và bảo vệ Tổ quốc, là cơ sở và lực lượng quan trọng để phát triển KTXH bền vững, giữ vững ổn định chính trị, đảm bảo an ninh, quốc phòng; giữ gìn, phát huy bản sắc văn hoá dân tộc và bảo vệ môi trường sinh thái của đất nước. Thiên tai, thời tiết cực đoan, BĐKH & NBD với tất cả những hậu quả của nó sẽ trở thành những cản trở không nhỏ trong sự phát triển nông thôn và chương trình mục tiêu Quốc gia xây dựng nông thôn mới tại khu vực duyên hải Miền Trung. Những năm qua, các tỉnh có nguy cơ lũ lụt cao trong năm gồm Huế, Đà Nẵng, Quảng Nam, Quảng Ngãi.Các tỉnh có nguy cơ hạn hán như: Ninh Thuận, Khánh Hòa, Phú Yên, Quảng Bình.

Bởi vậy, việc nghiên cứu lồng ghép các nội dung ứng phó với thiên tai, BĐKH ngay từ giai đoạn lập quy hoạch xây dựng nông thôn mới sẽ mang lại những hiệu quả cao trong việc thích ứng với các điều kiện thời tiết cực trong tương lai. Các giải pháp nêu trên cần phải được thực hiện một cách đồng bộ và tùy theo khả năng kinh tế của đất nước, của khu vực và sự hợp tác quốc tế để xác định cấp độ ứng phó và chống chọi với sự BĐKH trong từng giai đoạn nhất định.

Các tác động của thiên tai, BĐKH&NBD cùng các hậu quả đi kèm theo đó, gây ra sự thay đổi về cấu trúc không gian làng, làm giảm quỹ đất, thu hẹp diện tích cho mục đích sản xuất, canh tác, tác động tiêu cực đến kinh tế - xã hội và cuộc sống của người dân nông thôn duyên hải Miền Trung.Do đặc thù vị trí địa lý, điều kiện tự nhiên và thủy văn khác nhau nên các tỉnh ở mỗi vùng sẽ có những vấn đề trọng tâm khác nhau, cần có những mô hình và giải pháp ứng phó khác nhau trong quy hoạch xây dựng nông thôn mới.

Có thể tìm đọc toàn văn báo cáo kết quả nghiên cứu (mã số 20885/2022) tại Cục Thông tin, Thống kê.

Đ.T.V (NASTIS)