Đánh giá ảnh hưởng của các chủng nấm thích nghi trên vật chủ ở Việt Nam đang đe dọa đến đa dạng các loài cá cóc trên toàn cầu
Cập nhật vào: Thứ hai - 17/05/2021 23:30
Cỡ chữ
Nhằm đánh giá sự đa dạng các chủng nấm và cung cấp dữ liệu về dịch tễ liên quan đến tình trạng nhiễm nấm B. salamandrivorans lên số lượng cá thể các quần thể cá cóc Việt Nam ngoài tự nhiên và xác định cơ chế tác động và phạm vi lây nhiễm của các chủng B. salamandrivorans khác nhau trên các quần thể cá cóc ở Việt Nam cũng như ảnh hưởng của bệnh nấm đến đa dạng các loài cá cóc trên thế giới, nhóm nghiên cứu do TS. Nguyễn Thiên Tạo, Bảo tàng Thiên nhiên Việt Nam, Viện Hàn lâm Khoa học và Công nghệ Việt Nam làm chủ nhiệm đã tiến hành thực hiện đề tài: “Đánh giá ảnh hưởng của các chủng nấm thích nghi trên vật chủ ở Việt Nam đang đe dọa đến đa dạng các loài cá cóc trên toàn cầu”.
Cách tiến cận và phương hướng nghiên cứu bao gồm:
- Xác định các quần thể cá cóc Việt Nam dương tính với chủng nấm gây bệnh, nhóm đề tài tiến hành thu thập các mẫu trên da cá cóc ngoài tự nhiên để phân tích.
- Phương pháp nghiên cứu: phân tích các mẫu da để xác định DNA của nấm bằng phương pháp qPCR, đây là phương pháp được các nhà nghiên cứu của Bỉ xây dựng và phát triển đã hoàn thiên quy trình.
- Sự lây nhiễm, các tác động và ảnh hưởng của bệnh nấm tới số luợng cá thể cá cóc ở Việt Nam: xác định sự lây nhiễm và ảnh hưởng của nấm tại Việt Nam có phải theo mô hình tương tác với các chủng nấm đặc hữu trong khu vực nghiên cứu, lựa chọn 5 quần thể cá cóc dương tính và 5 quần thể âm tính với chủng nấm gây bệnh để so sánh các vấn đề sau:
+ Số lượng cá thể vật chủ trong thời gian nghiên cứu thông qua ước tính kích cỡ quần thể bằng phương pháo bắt-đánh dấu-thả-bắt lại.
+ Tình trạng cơ thể và biểu hiện lâm sàng của các cá thể bị nhiễm nấm
+ Xác định tác động lây nhiễm của B. salamandrivorans (Bsal) bằng cách thu thập mẫu bệnh phẩm trên da để tiếp tục phân tích.
+ Các yếu tố sinh học và vô sinh có thể tác động đến khả năng ảnh hưởng của B. salamandrivorans: nghiên cứu sẽ tập trung vào các yếu tố đặc trưng như các yếu tố vi khí hâu (nhiệt độ, độ ẩm) và các yếu tố môi trường đã được chứng minh có ảnh hưởng đến tác động của nấm chytrid để áp dụng đối với chủng B. dendrobatidis (Bd).
Sau một thời gian triển khai, đề tài thu được các kết quả như sau:
Nghiên cứu thực địa thu thập mẫu vật tại 11 tỉnh phía Bắc Việt Nam, nơi có ghi nhận phân bố của 8 loài cá cóc ở Việt Nam. Tổng số 583 mẫu trên da của tổng số 55 quần thể các loài cá cóc được thu thập phục vụ phân tích trong phòng thí nghiệm. Tiến hành kiểm tra chủng nấm Bsal và Bd trên các quần thể 8 loài cá cóc phân bố ở Việt Nam cho kết quả rất quan trọng, chủng nấm Bsal ghi nhận chiếm ưu thế trên các quần thể 5 loài cá cóc với tỉ lệ 2,92% và tồn tại trong giải nhiệt độ cao hơn; trong khi đó chủng nấm Bd chỉ ghi nhận duy nhất trên một quần thể cá cóc, với tỷ lệ 0,69%. Bên cạnh đó, mối tương quan giữa sự nhiễm nấm, thể trạng cơ thể và sự vắng mặt của dấu hiệu bệnh liên quan, cho thấy tính đặc hữu mầm bệnh ở mức độ không cao.
Kết quả phân tích cũng xác định ngưỡng nhiệt tồn tại của hai chủng nấm trong khoảng nhiệt độ thích hợp từ 20-26,4oC, rộng hơn so với những kết quả nghiên cứu trước đây ghi nhận. Các kết quả nghiên cứu này đã cũng cấp thêm bằng chứng thuyết phục cho giả thiết rằng những chủng nấm ký sinh trên quần thể cá cóc có nguồn gốc từ Châu Á.
Kết quả nghiên cứu lần đầu tiên phát hiện sự có mặt của chủng nấm gây bệnh Bsal ở loài cóc tía hoang dã (Bombina microdeladigitora) có nguồn gốc từ Việt Nam, loài được nhập khẩu gần đây vào châu Âu làm sinh vật cảnh. Phát hiện này cho thấy cần thiết khuyến cáo một biện pháp trên toàn cầu để giảm thiểu mối đe doạ của chủng nấm gây bệnh Bsal thông qua việc hạn chế thương mại các loài lưỡng cư không những chỉ đối với các loài sa giông và cá cóc mà còn cả những loài lưỡng cư khác.
Như vậy, đề tài đã góp phần quan trọng làm sáng tỏ nguyên nhân gây ra sự suy giảm các loài động vật lưỡng cư đặc biệt là cá cóc trên toàn cầu và đưa ra các khuyến cáo bảo vệ sự sống của chúng ngoài tự nhiên. Cần thiết phát triển nghiên cứu tiếp tục để hiểu biết rõ hơn các các yếu tố gây mất đa dạng sinh học, làm sáng tỏ các nguyên nhân gây bệnh mới trên các quần thể động vật hoang dã, hỗ trợ việc dự đoán các viễn cảnh lây nhiễm bệnh trong tương lai đối với các loài lưỡng cư nói chung, đặc biệt là cá cóc ngoài tự nhiên làm cơ sở xây dựng biện pháp đối phó và bảo tồn.
Đây là lĩnh vực nghiên cứu mới ở Việt Nam về dịch tễ học trên động vật hoang dã và giải thích cơ chế lây lan bệnh dịch làm suy giảm đa dạng sinh học trên quy mô toàn cầu, do vậy để đào tạo cán bộ nghiên cứu có chất lượng cần thiết phát triển hợp tác quốc tế với các chuyên gia hàng đầu trên thế giới trong lĩnh vực này để đóng góp cho khoa học cũng như cộng đồng.
Có thể tìm đọc toàn văn Báo cáo kết quả nghiên cứu của Đề tài (Mã số 15727/2018) tại Cục Thông tin Khoa học và Công nghệ Quốc gia.
P.T.T (NASATI)