Mycoplasma gallisepticum (MG) là một tác nhân gây bệnh làm thiệt hại về kinh tế quan trọng đối với ngành chăn nuôi gia cầm trên toàn thế giới. Ở đàn gà giống và gà đẻ, bệnh gây các triệu chứng giảm sản lượng trứng và tăng tỷ lệ chết phôi dẫn đến thiệt hại kinh tế đáng kể. MG được truyền dọc qua trứng và nhiễm bệnh theo chiều ngang do hít phải bụi ô nhiễm, các giọt nhỏ trong không khí và lông vũ.

Trong những năm gần đây, sự xuất hiện trở lại nhiễm MG đã được quan sát thấy ở gia cầm, có thể do sự tập trung của các đàn gia cầm lớn ở các khu vực địa lý nhỏ và kém an toàn sinh học. Việc kiểm soát MG phần lớn dựa trên việc tiêu diệt sinh vật khỏi đàn giống và thế hệ con cháu của chúng, với xác nhận tình trạng không có Mycoplasma của các đàn bằng cách theo dõi huyết thanh học định kỳ, sau khi nuôi cấy và/ hoặc giám sát PCR. Ở một số quốc gia nơi việc loại trừ hoàn toàn là không thể thực hiện được, vắc xin sống đã được sử dụng như một chiến lược kiểm soát thay thế. Ở Việt Nam, bệnh do Mycoplasma trên gà công nghiệp được phát hiện đầu tiên vào năm 1972. Sự có mặt của mầm bệnh MG trong đàn gà nuôi công nghiệp là khá phổ biến do điều kiện chăn nuôi thiếu thốn, điều kiện vệ sinh, chăm sóc còn chưa đảm bảo, điều kiện thời tiết nóng ẩm và thay đổi thường xuyên.

Các công trình nghiên cứu đều cho thấy tỷ lệ nhiễm Mycoplasma theo giống, tuổi, mùa vụ là khác nhau, tỷ lệ nhiễm cao nhất là lứa tuổi gà trên 180 ngày, đàn gà giống thương phẩm có tỷ lệ nhiễm là 40.05%. Chủng Mycoplasma gallisepticum MGGC8 do TS. Đào Thị Hảo cung cấp là sản phẩm của đề tài trọng điểm cấp Bộ: “Nghiên cứu sản xuất kháng nguyên chẩn đoán nhanh và giám sát sự lưu hành của vi khuẩn Mycoplasma gallisepticum (MG) trên gà tại khu vực phía Bắc”. Chủng đã được Trung tâm kiểm nghiệm thuốc thú y TW 1 - Cục thú y thẩm định ngày 10/12/2014. Chủng Mycoplasma gallisepticum MGGC8 đã được phân lập năm 2007 có hình thái, tính chất mầu đặc trưng: Vi khuẩn MG có dạng tiểu cầu khuẩn, bắt mầu đỏ, kích thước 0.25 - 0.5mm. Trên môi trường MA có dạng hình trứng ốp lếp. Vi khuẩn phát triển tốt trên môi trường MA, MB. Chủng MGGC8 lên men glucose và TTC 100% không chuyển hóa Arginin và PHO. Giám định PCR bằng cặp mồi của Kiss và cs (1997) có kích thước sản phẩm là 530 bp. Chủng MGGC8 đã được qua chọn lọc để làm kháng nguyên chẩn đoán và kháng huyết thanh chẩn đoán Mycoplasmosis năm 2015 - 2016 và đã được ứng dụng trong thực tế có kết quả tương đương với các sản phẩm nhập ngoại.

Để bổ sung chủng bảo tồn và đánh giá nguồn gen bảo tồn năm 2020, nhóm nghiên cứu, đứng đầu là  TS. Nguyễn Thị Thu Hằng, Viện thú y - Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn, đã thực hiện đề tài: “Bảo tồn, lưu giữ nguồn gen vi sinh vật thú y” nhằm tiếp tục lưu giữ, bảo quản 19 nguồn gen vi sinh vật thú y đã được bảo tồn từ năm 2015 đến năm 2019; hồi phục, giám định và lưu giữ bảo tồn 1 chủng vi khuẩn Mycoplasma gallisepticum MGGC8 và tư liệu hóa nguồn gen và lập hồ sơ gốc.

Nhóm nghiên cứu sử dụng phương pháp hồi phục và kiểm tra đặc tính nuôi cấy, giám định PCR của vi khuẩn Mycoplasma gallisepticum MGGC8 theo TCVN 8400-39:2016; Xác định thêm các gen bám đính đặc trưng của vi khuẩn Mycoplasma gallisepticum bao gồm gen mgc2, pvpA, gapA và giải trình tự các gen; Xem xét sự sai khác có hay không với các chủng chuẩn trên thế giới trên ngân hàng gen nhằm bổ sung tư liệu về chủng bảo tồn và là tư liệu cho các nghiên cứu tiếp theo khi sử dụng chủng làm tham chiếu hoặc chế phẩm sinh học phục vụ công tác chẩn đoán và phòng bệnh cho vật nuôi.

Sau một thời gian triển khai thực hiện, đề tài thu được những kết quả như sau:

1. Đảm bảo lưu giữ, bảo quản 19 nguồn gen vi sinh vật 2015 - 2019 gồm 02 giống virus cúm A/Dk/VN/QB7412; 06 chủng Campylobacter (02 Campylobacter jejuni và 04 chủng Campylobacter coli), 07 chủng vi khuẩn E.coli kháng kháng sinh Colistin và 04 chủng Salmonella gây ngộ độc thực phẩm ở điều kiện đông khô và âm sâu.

 2. Đã hoàn nguyên và hồi phục thành công chủng Mycoplasma gallisepticum MGGC8. Chủng MGGC8 đã được xác định có mang gen đặc trưng loài 16S rRNA và các gen độc lực mgc2, pvpA và gapA. Các gen mgc2, pvpA và gapA đã được giải trình tự và đăng ký trên genbank. Đã bảo tồn, lưu giữ chủng MGGC8 bằng phương pháp đông khô và bảo quản trong điều kiện phù hợp.

3. Đã cập nhật tư liệu hóa nguồn gen Mycoplasma gallisepticum chủng MGGC8 trên cơ sở thu được và kế thừa.

Nhóm nghiên cứu mong muốn được tiếp tục cấp kinh phí để bảo tồn, lưu giữ các chủng vi sinh vật là sản phẩm của các đề tài, dự án nghiên cứu của Viện Thú y.

Có thể tìm đọc toàn văn Báo cáo kết quả nghiên cứu của Đề tài (Mã số 18973/2020) tại Cục Thông tin khoa học và công nghệ quốc gia.

P.T.T (NASATI)