Nhận thức được tầm quan trọng của công tác bảo tồn lưu giữ nguồn gen, tại Việt Nam, Bộ Khoa học và Công nghệ đã xây dựng chương trình "Bảo tồn, lưu giữ nguồn gen động vật, thực vật và vi sinh vật" cho cả 3 lĩnh vực nông, lâm và thủy sản bắt đầu thực hiện từ năm 1987. Đến nay, mạng lưới bảo tồn và lưu giữ nguồn gen quốc gia đã được hình thành với 12 đơn vị đầu mối và hơn 60 đơn vị phối hợp thuộc 6 Bộ ngành và địa phương. Kết quả đạt được đến nay có khoảng 27.188 nguồn gen thực vật, 70 nguồn gen vật nuôi. Các nguồn gen này đã thực sự đóng góp một phần quan trọng trong phát triển sản xuất công nghiệp, nông nghiệp, thủy sản, y dược, nghiên cứu khoa học và đào tạo. Một số nguồn gen bản địa đã được phục hồi và thoát khỏi tình trạng nguy hiểm. Tuy nhiên, thực tế cho thấy nghề nuôi các đối tượng thủy sản kinh tế như cá biển có nguồn con giống chủ yếu từ khai thác tự nhiên hoặc nhập từ nước ngoài.

Vấn đề là chưa tạo được đàn cá bố mẹ có chất lượng tốt để phục vụ nghiên cứu sản xuất giống trong khi nguồn cá, tôm bố mẹ trong tự nhiên đang ngày càng khan hiếm, thời gian thành thục của cá tương đối dài nên ảnh hưởng không nhỏ đến sản xuất. Bên cạnh đó, một số đối tượng quý hiếm có giá trị kinh tế, dinh dưỡng và dược liệu như hải sâm vú, hải sâm lựu và tôm mũ ni trắng đã bị khai thác cạn kiệt ngoài tự nhiên nhưng chưa được thuần dưỡng trở thành đối tượng nuôi. Ngoài ra, việc lưu giữ các loài sinh vật phù du làm thức ăn cho các đối tượng thủy sản cũng chưa được đầu tư đúng mức, việc cung cấp giống tảo sạch, sinh khối lớn vẫn chưa ổn định và chưa đáp ứng nhu cầu sản xuất. Chính vì thế, việc điều tra thu thập, lưu giữ bảo tồn các nguồn gen vi tảo và nguồn gen thủy sản quý hiếm, có giá trị kinh tế và tiềm năng phát triển vẫn nên tiếp tục thực hiện và duy trì nhằm tạo nguồn vật liệu ban đầu cho nghiên cứu sản xuất giống tái tạo quần đàn, tạo thành nghề nuôi thủy sản tăng thu nhập cho người dân. Từ thực tế trên, nhóm nghiên cứu của TS. Nguyễn Văn Hùng tại Viện Nghiên cứu Nuôi trồng Thủy sản III đã thực hiện đề tài: “Bảo tồn lưu giữ nguồn gen và giống thuỷ sản khu vực miền Trung”.

Đề tài nhằm thực hiện mục tiêu bảo tồn đa dạng sinh học, lưu giữ lâu dài, an toàn nguồn gen và nâng cao chất lượng nguồn gen thủy sản phát triển bền vững nghề nuôi thủy sản khu vực miền Trung.

Đề tài đã thu được các kết quả như sau:

- Đã thu thập bổ sung 40 con cá mõm trâu và thu thập mới 2 nguồn gen cá mú tổ ong và cá gáy biển với số lượng 50 cá thể/nguồn gen.

- Lưu giữ an toàn mẫu vật sống của 11 nguồn gen với số lượng cá thể từng nguồn gen cuối năm 2020 gồm: 48 cá ngựa xám, 150 cá chạch lấu, 122 cá mõm trâu, 35 cá mú cọp, 32 cá mú đỏ,82 cá bè vẫu, 37 hải sâm lựu, 100 hải sâm vú và 37 tôm mũ ni trắng. Tỷ lệ sống của các nguồn gen đều đạt từ 97,36 % - 100%. Các nguồn gen vi tảo phát triển tốt, mật độ > 2 triệu tế bào/ml.

- Thực hiện đánh giá ban đầu 2 nguồn gen mới thu thập cá mú tổ ong, cá gáy biển, thu thập nguồn gen tại vùng biển Khánh Hòa và thuần hóa, bước đầu thích nghi với môi trường lưu giữ đạt tỷ lệ sống trên 97%.

- Thực hiện đánh giá chi tiết các nguồn gen đang lưu giữ dựa trên các chỉ tiêu về tỷ lệ sống, tốc độ tăng trưởng trong điều kiện lưu giữ.

- Đánh giá khả năng sinh sản của tôm mũ ni, hải sâm vú đã nghiên cứu sản xuất thành công con giống nhân tạo

- Đánh giá chất lượng 3 nguồn gen vi tảo biển và định loại loài bằng phương pháp hình thái và di truyền phân tử ADN. Thực hiện đánh giá chi tiết trên 10 nguồn gen vi tảo về các yếu tố sinh thái và môi trường dinh dưỡng thích hợp, đồng thời đánh giá các hình thức lưu giữ thích hợp cho từng loài tảo.

- Tư liệu hóa dữ liệu 21 nguồn gen ở các mức độ khác nhau, cập nhật dữ liệu lên trang website nhiệm vụ ở địa chỉ: https://aquagenria3.org.

Có thể tìm đọc toàn văn Báo cáo kết quả nghiên cứu (mã số 20936/2022) tại Cục Thông tin, Thống kê.

N.P.D (NASTIS)