Một khía cạnh quan trọng của sự lão hóa là hệ miễn dịch thay đổi như thế nào theo thời gian. Những thay đổi như vậy gây ra hậu quả và góp phần làm tăng nguy cơ nhiễm trùng nặng và bệnh khác như ung thư ở nhóm dân số già. Các nhà nghiên cứu tại Phòng thí nghiệm Jackson (JAX) và UConn Health đang điều tra nghiêm ngặt lý do tại sao vắc-xin không có tác dụng tốt ở một số người lớn tuổi.

Streptococcus pneumoniae là loại vi khuẩn nguy hiểm gây ra bệnh như viêm phổi, viêm màng não và nhiễm trùng huyết. Trẻ sơ sinh và người lớn tuổi có nguy cơ nhiễm phế cầu khuẩn cao nhất và tỷ lệ tử vong theo ca bệnh tăng theo độ tuổi vì những lý do vẫn chưa được hiểu rõ.

May mắn thay, một số loại vắc-xin được phát triển chống lại các polysaccharide được tìm thấy trên bề mặt của S. pneumoniae, bao gồm PPSV23 (Pneumovax), thường có hiệu quả ở người lớn tuổi, mặc dù không có tác dụng bảo vệ như ở người trẻ tuổi. Việc kết hợp (liên hợp) polysaccharide với một protein, chẳng hạn như một biến thể không độc hại của độc tố bạch hầu, có thể tạo ra sự kích hoạt miễn dịch thích ứng bổ sung, dẫn đến khả năng bảo vệ tốt hơn.

Để giải quyết những lỗ hổng kiến thức này, các giáo sư Duygu Ucar; Tiến sĩ JAX dẫn đầu nghiên cứu đã tuyển dụng và tiêm chủng cho một nhóm gồm 39 người trưởng thành khỏe mạnh chưa từng tiêm vắc-xin phế cầu khuẩn, tất cả đều từ 60 tuổi trở lên, để so sánh kỹ lưỡng các đặc điểm miễn dịch trước và sau tiêm vắc-xin.

Kết quả nghiên cứu, được công bố trên tạp chí Nature Immunology cho biết: “Các đặc điểm miễn dịch cơ bản khác biệt liên quan đến phản ứng với vắc-xin polysaccharide phế cầu khuẩn liên hợp và không liên hợp ở người lớn tuổi”, xác định các đặc điểm sinh học làm cơ sở cho một số phản ứng khác nhau đối với hai loại vắc-xin. Điều quan trọng là chúng cũng tiết lộ các yếu tố dự đoán cơ bản riêng biệt (tức là trước khi tiêm chủng) có khả năng ảnh hưởng đến chiến lược tiêm chủng và dẫn đến những biện pháp can thiệp hiệu quả hơn nhờ tính cụ thể hơn.

Giáo sư Duygu Ucar cho biết: “Hiểu được ai sẽ phản ứng mạnh mẽ với loại vắc- xin nào sẽ mang lại cho chúng tôi cơ hội phân tầng dân số để cải thiện hiệu quả vắc-xin ở cấp độ dân số, cũng như hiểu liệu có thể điều chỉnh các đặc điểm miễn dịch của từng cá nhân trước khi tiêm chủng để cải thiện kết quả ở cấp độ cá nhân hay không”.

Tất cả tình nguyện viên đều nhận được một liều PPSV23 hoặc PCV13 từ tháng 5 đến đầu mùa thu. Máu được lấy trước khi tiêm chủng, sau đó là 1, 10, 28 và 60 ngày sau để cung cấp dữ liệu theo chiều dọc. Sau khi tiêm chủng, nhóm nghiên cứu đã phát triển các biện pháp để định lượng phản ứng của vắc-xin và xếp hạng nhà tài trợ về khả năng đáp ứng trong đoàn hệ. Mặc dù phản ứng tổng thể đối với cả hai loại vắc-xin là tương đương nhau, nhưng có sự khác biệt rõ ràng về kiểu hình miễn dịch cơ bản, phân biệt giữa nhóm đáp ứng mạnh và nhóm đáp ứng yếu.

Sự phong phú của hai loại tế bào T cụ thể, tế bào Th1 và Th17, đóng vai trò quan trọng trong phản ứng PCV13. Tế bào Th1 tạo ra các tín hiệu phân tử để kích hoạt phản ứng miễn dịch bẩm sinh sớm chống lại mầm bệnh, trong khi tế bào Th17 cũng góp phần vào phản ứng phòng vệ bằng cách tạo ra một nhóm phân tử tín hiệu viêm khác.

Từ dữ liệu biểu hiện gen trước khi tiêm chủng, các nhà nghiên cứu đã phát hiện ra một mô-đun gen bao gồm các gen gây độc tế bào có liên quan đến việc giảm phản ứng PCV13, được gọi là chữ ký CYTOX. Việc lập hồ sơ tế bào đơn đã liên kết dấu hiệu biểu hiện gen này với các tế bào tiêu diệt tự nhiên (NK) CD16+ trưởng thành. Nhiều tế bào CD16+ NK trưởng thành trong máu có liên quan đến phản ứng với PCV13, trong đó những người phản ứng yếu có nhiều tế bào CD16+ NK hơn những người phản ứng mạnh. Tuy nhiên, chữ ký CYTOX không liên quan đến phản ứng với vắc-xin PPSV23 thay thế; một bộ gen khác biệt khác dự đoán phản ứng với PPSV23.

Bác sĩ Kuchel cho biết: “Nghiên cứu của chúng tôi đưa ra lời nhắc nhở rằng phương pháp tiếp cận chung thông thường không có tác dụng tốt đối với những bệnh nhân lớn tuổi. Hơn nữa, nếu những phát hiện có thể được nhân rộng ở nhiều nhóm dân số khác, chúng có thể mang lại những cơ hội đáng chú ý để triển khai các mô hình chăm sóc cho người lớn tuổi liên quan đến Precision Gerontology hiệu quả hơn nhờ độ chính xác cao hơn, cuối cùng là kết nối các cá nhân với những loại vắc-xin phù hợp nhất với họ”.

Một khía cạnh đáng ngạc nhiên của nghiên cứu là các yếu tố dự đoán cơ bản cho hai loại vắc-xin phế cầu khuẩn hiện có khá khác biệt và độc lập với nhau, mặc dù cả hai loại vắc-xin đều sử dụng cùng một loại polysacarit vi khuẩn để kích thích phản ứng miễn dịch bảo vệ. Tuy nhiên, phản ứng với hai loại vắc-xin này có thể được dự đoán ở người lớn tuổi dựa trên các đặc điểm cụ thể trước khi tiêm chủng và những phát hiện này ngụ ý rằng các cá nhân có thể dễ dàng được phân loại dựa trên loại vắc-xin nào có khả năng hoạt động tốt nhất cho họ. Ví dụ, người lớn tuổi có lượng tế bào CYTOX/CD16+ NK thấp có thể sẽ phản ứng tốt với vắc-xin PCV13, trong khi những người có CYTOX cao sẽ có nhiều khả năng được hưởng lợi từ vắc xin PPSV23 hơn.

Nhìn chung, các kết quả có ý nghĩa quan trọng đối với chiến lược tiêm chủng chính xác hơn đối với vắc-xin phế cầu khuẩn và có khả năng áp dụng cho các loại vắc-xin khác để bảo vệ người lớn tuổi khỏi bị nhiễm trùng và bệnh tật tốt hơn.

Đ.T.V (NASATI), theo https://medicalxpress.com, 1/2024