Nền kinh tế sinh học là một phần của nền kinh tế dựa trên các sản phẩm, dịch vụ và quy trình bắt nguồn từ tài nguyên sinh học (ví dụ: thực vật và vi sinh vật). Theo Viện Toàn cầu McKinsey (McKinsey Global Institute), “về nguyên tắc, có tới 60% đầu vào vật chất cho nền kinh tế toàn cầu có thể được sản xuất bằng phương pháp sinh học” (The Bio Revolution: Innovations Transforming Economies, Societies, and Our Lives).

Nhiều chuyên gia quốc tế coi việc phát triển kinh tế sinh học là một phương tiện để giải quyết các thách thức xã hội như biến đổi khí hậu, an ninh lương thực, độc lập năng lượng và bền vững môi trường. Lợi ích tiềm năng của việc phát triển kinh tế sinh học bao gồm: thay thế sinh khối tái tạo hoặc nguyên liệu thô sinh học cho nhiên liệu hóa thạch trong sản xuất năng lượng, hóa chất và vật liệu; tăng sản lượng cây trồng và vật nuôi; tăng hiệu quả sử dụng sinh khối và giảm chất thải; phát triển các loại thuốc và phương pháp chẩn đoán mới để cải thiện sức khỏe con người; tạo việc làm và ngành công nghiệp mới; và thúc đẩy phát triển nông thôn.

Tuy nhiên, theo Tổ chức Hợp tác và Phát triển Kinh tế (OECD, The Bioeconomy to 2030: Designing a Policy Agenda), những lợi ích tiềm năng này “sẽ không trở thành hiện thực nếu không có sự hỗ trợ tích cực từ các chính phủ và công chúng nói chung”. Những thách thức tiềm ẩn liên quan đến việc thúc đẩy kinh tế sinh học và phát triển thành công và thương mại hóa các sản phẩm và dịch vụ liên quan đến kinh tế sinh học bao gồm: nhu cầu về sự gắn kết chính sách giữa các lĩnh vực liên quan; tính chặt chẽ của các hệ thống sản xuất hiện có; thay đổi sử dụng đất và nguồn nguyên liệu sẵn có; tiếp cận bình đẳng với các sản phẩm và dịch vụ liên quan đến kinh tế sinh học; và sự chấp nhận và nhu cầu của người tiêu dùng.

Để thúc đẩy phát triển công nghệ sinh học và đổi mới sản xuất sinh học vì nền kinh tế sinh học bền vững và an toàn, ngày 12/9/2022, Tổng thống Biden đã ký “Sắc lệnh Thúc đẩy Đổi mới Công nghệ Sinh học và Sản xuất Sinh học vì Nền kinh tế Sinh học Bền vững và An toàn của Hoa Kỳ”. Sắc lệnh nêu rõ các mục tiêu và các biện pháp chính sách thúc đẩy phát triển công nghệ sinh học và đổi mới sản xuất sinh học của Hoa Kỳ, cùng những nỗ lực cần được thực hiện. Sắc lệnh này kêu gọi một cách tiếp cận toàn chính phủ để thúc đẩy sản xuất sinh học nhằm cung cấp các giải pháp đổi mới về sức khỏe, biến đổi khí hậu, năng lượng, an ninh lương thực, nông nghiệp, khả năng phục hồi chuỗi cung ứng và an ninh kinh tế và quốc gia của Hoa Kỳ. Các ưu tiên trong Sắc lệnh bao gồm mở rộng năng lực sản xuất sinh học trong nước, kết nối cơ sở hạ tầng liên quan và phát triển lực lượng lao động sản xuất sinh học.

Sự phát triển kinh tế sinh học của Hoa Kỳ là rất quan trọng và sẽ mang tính dẫn dắt cũng như tạo xu hướng toàn cầu trong phát triển kinh tế sinh học trong tương lai.

Các mục tiêu chính sách trong phát triển kinh tế sinh học của Chính quyền của Tổng thống Biden là phối hợp cách tiếp cận toàn chính phủ để thúc đẩy công nghệ sinh học và sản xuất sinh học hướng tới các giải pháp sáng tạo về y tế, biến đổi khí hậu, năng lượng, an ninh lương thực, nông nghiệp, khả năng phục hồi chuỗi cung ứng và an ninh kinh tế và an ninh quốc gia. Trọng tâm của chính sách này và kết quả của nó là các nguyên tắc công bằng, đạo đức, an toàn và bảo mật cho phép tiếp cận công nghệ, quy trình và sản phẩm theo cách có lợi cho tất cả người Mỹ và cộng đồng toàn cầu, đồng thời duy trì khả năng cạnh tranh kinh tế và dẫn đầu về công nghệ của Hoa Kỳ.

Theo Sắc lệnh, công nghệ sinh học khai thác sức mạnh của sinh học để tạo ra các dịch vụ và sản phẩm mới, mang đến cơ hội phát triển nền kinh tế và lực lượng lao động Hoa Kỳ, đồng thời cải thiện chất lượng cuộc sống và môi trường. Hoạt động kinh tế bắt nguồn từ công nghệ sinh học và sản xuất sinh học được gọi là “nền kinh tế sinh học”. Đại dịch COVID-19 đã chứng minh vai trò quan trọng của công nghệ sinh học và sản xuất sinh học trong việc phát triển và sản xuất các phương pháp chẩn đoán, phương pháp điều trị và vắc-xin để bảo vệ người Mỹ và thế giới. Mặc dù sức mạnh của những công nghệ này hiện đang nổi bật nhất trong bối cảnh sức khỏe con người, nhưng công nghệ sinh học và sản xuất sinh học cũng có thể được sử dụng để đạt được các mục tiêu về khí hậu và năng lượng, cải thiện an ninh lương thực và tính bền vững, đảm bảo chuỗi cung ứng của Hoa Kỳ và phát triển nền kinh tế trên toàn thế giới.

Sắc lệnh khẳng định, để công nghệ sinh học và sản xuất sinh học giúp Hoa Kỳ đạt được các mục tiêu xã hội của mình, Hoa Kỳ cần đầu tư vào các năng lực khoa học nền tảng, cần phát triển các công nghệ và kỹ thuật di truyền để có thể lập trình sinh học, dự đoán giống như cách chúng ta viết phần mềm và lập trình máy tính; mở khóa sức mạnh của dữ liệu sinh học, bao gồm thông qua các công cụ điện toán và trí tuệ nhân tạo; và giảm bớt các trở ngại đối với thương mại hóa để các công nghệ và sản phẩm đổi mới có thể tiếp cận thị trường nhanh hơn.

Đồng thời, thực hiện các bước cụ thể để giảm rủi ro sinh học liên quan đến những tiến bộ trong công nghệ sinh học. Sắc lệnh nêu rõ, Hoa Kỳ cần đầu tư và thúc đẩy an toàn sinh học và an ninh sinh học để đảm bảo rằng công nghệ sinh học được phát triển và triển khai theo cách phù hợp với các nguyên tắc và giá trị của Hoa Kỳ cũng như các thông lệ quốc tế tốt nhất, chứ không phải theo cách dẫn đến vô tình hoặc cố ý gây hại cho con người, động vật hoặc môi trường.

Ngoài ra, Hoa Kỳ sẽ bảo vệ nền kinh tế sinh học của mình, vì các đối thủ nước ngoài và đối thủ cạnh tranh chiến lược đều sử dụng các biện pháp hợp pháp và bất hợp pháp để có được các công nghệ và dữ liệu của Hoa Kỳ, bao gồm dữ liệu sinh học và thông tin độc quyền hoặc tiền cạnh tranh, đe dọa khả năng cạnh tranh kinh tế và an ninh quốc gia của Hoa Kỳ. Bên cạnh đó, Hoa Kỳ sẽ bảo đảm rằng việc sử dụng công nghệ sinh học và sản xuất sinh học là có đạo đức và có trách nhiệm; tập trung vào nền tảng công bằng và lợi ích công cộng và phù hợp với sự tôn trọng nhân quyền. Các nguồn lực nên được đầu tư hợp lý và công bằng để công nghệ sinh học và sản xuất sinh học mang lại lợi ích cho tất cả người Mỹ, đặc biệt là những người trong các cộng đồng yếu thế không được phục vụ, cũng như cộng đồng toàn cầu rộng lớn hơn.

Để phát triển nền kinh tế sinh học bền vững và an toàn, Hoa Kỳ sẽ tập trung vào các biện pháp chính sách:

- Tăng cường và điều phối đầu tư của Liên bang vào các lĩnh vực nghiên cứu và phát triển (R&D) trọng điểm của công nghệ sinh học và sản xuất sinh học nhằm đạt được các mục tiêu xã hội hơn nữa;

- Thúc đẩy hệ sinh thái dữ liệu sinh học nhằm tăng tốc đổi mới công nghệ sinh học và sản xuất sinh học, đồng thời tuân thủ các nguyên tắc về bảo mật, quyền riêng tư và tiến hành nghiên cứu có trách nhiệm;

- Cải thiện và mở rộng năng lực và quy trình sản xuất công nghệ sinh học trong nước, đồng thời tăng cường các nỗ lực thí điểm và tạo mẫu trong công nghệ sinh học và sản xuất công nghệ sinh học để đẩy nhanh việc ứng dụng các kết quả nghiên cứu cơ bản vào thực tiễn;

- Thúc đẩy sản xuất sinh khối bền vững và tạo ra các biện pháp khuyến khích thích ứng với khí hậu cho các nhà sản xuất nông nghiệp và chủ sở hữu rừng của Hoa Kỳ;

- Mở rộng cơ hội thị trường cho các sản phẩm và dịch vụ năng lượng sinh học và dựa trên sinh học;

- Đào tạo và hỗ trợ lực lượng lao động đa dạng, có kỹ năng và thế hệ lãnh đạo tiếp theo từ các nhóm khác nhau để thúc đẩy công nghệ sinh học và sản xuất sinh học;

- Làm rõ và hợp lý hóa các quy định nhằm phục vụ một hệ thống dựa trên khoa học và rủi ro, có thể dự đoán, hiệu quả và minh bạch để hỗ trợ việc sử dụng an toàn các sản phẩm công nghệ sinh học;

- Nâng cao quản lý rủi ro sinh học như một nền tảng của vòng đời R&D công nghệ sinh học và sản xuất sinh học, bao gồm cả việc cung cấp cho nghiên cứu và đầu tư vào an toàn sinh học ứng dụng và đổi mới an ninh sinh học;

- Thúc đẩy các tiêu chuẩn, thiết lập các thước đo và phát triển các hệ thống để thúc đẩy và đánh giá tình trạng của nền kinh tế sinh học; để cung cấp thông tin tốt hơn về chính sách, quá trình ra quyết định và đầu tư vào nền kinh tế sinh học; và để đảm bảo sự phát triển công bằng và đạo đức của nền kinh tế sinh học;

- Bảo đảm và bảo vệ nền kinh tế sinh học của Hoa Kỳ bằng cách áp dụng cách tiếp cận chủ động, hướng tới tương lai để đánh giá và dự đoán các mối đe dọa, rủi ro và lỗ hổng tiềm ẩn (bao gồm các nỗ lực xâm nhập, thao túng và đánh cắp kỹ thuật số của các đối thủ nước ngoài) và bằng cách hợp tác với khu vực tư nhân và các bên liên quan khác cùng nhau giảm thiểu rủi ro để bảo vệ vị trí dẫn đầu về công nghệ và khả năng cạnh tranh của nền kinh tế Hoa Kỳ; và

- Dẫn dắt cộng đồng quốc tế tăng cường hợp tác R&D công nghệ sinh học theo cách phù hợp với các nguyên tắc và giá trị của Hoa Kỳ, đồng thời thúc đẩy các thực hành tốt nhất cho nghiên cứu, đổi mới, phát triển và sử dụng sản phẩm công nghệ sinh học và sản xuất sinh học an toàn.

Bên cạnh đó, Hoa Kỳ sẽ thực hiện hàng loạt các nỗ lực: Phối hợp giữa các cơ quan có liên quan; Khai thác R&D công nghệ sinh học và sản xuất sinh học cho các mục tiêu xã hội xa hơn; Dữ liệu cho nền kinh tế sinh học; Xây dựng một hệ sinh thái sản xuất sinh học trong nước sôi động; Mua sắm sản phẩm dựa trên sinh học; Phát triển lực lượng lao động Công nghệ sinh học và Sản xuất sinh học; Quy định công nghệ sinh học rõ ràng và hiệu quả; Giảm thiểu rủi ro bằng cách tăng cường an toàn sinh học và an ninh sinh học; Đo lường nền kinh tế sinh học; Đánh giá các mối đe dọa đối với nền kinh tế sinh học Hoa Kỳ; và Cam kết quốc tế.

Về cam kết quốc tế, Hoa Kỳ sẽ: (i) tăng cường hợp tác, bao gồm các dự án nghiên cứu chung và trao đổi chuyên gia, về R&D công nghệ sinh học, đặc biệt là về gen; (ii) khuyến khích hợp tác theo quy định và áp dụng các thông lệ tốt nhất để đánh giá và quảng bá các sản phẩm mới, chú trọng vào các thông lệ và sản phẩm hỗ trợ các mục tiêu bền vững và khí hậu; (iii) phát triển các sáng kiến và thỏa thuận đào tạo chung để hỗ trợ các hoạt động kinh tế sinh học ở Hoa Kỳ; (iv) thúc đẩy chia sẻ dữ liệu khoa học mở, bao gồm cả dữ liệu trình tự gen, ở mức độ lớn nhất có thể theo luật và chính sách hiện hành, đồng thời tìm cách bảo đảm rằng mọi cơ chế chia sẻ lợi ích và truy cập hiện hành không cản trở quá trình phát triển nhanh và bền vững các sản phẩm sáng tạo và công nghệ sinh học; (v) tiến hành rà soát toàn diện để dự đoán các mối đe dọa đối với nền kinh tế sinh học toàn cầu, bao gồm các mối đe dọa an ninh quốc gia từ các đối thủ nước ngoài có được công nghệ hoặc dữ liệu nhạy cảm hoặc làm gián đoạn chuỗi cung ứng thiết yếu liên quan đến sinh học và để xác định các cơ hội giải quyết các mối đe dọa đó; (vi) thu hút các đồng minh và đối tác giải quyết các mối đe dọa an ninh quốc gia chung; (vii) phát triển và thúc đẩy các phương pháp, công cụ và nguồn lực tốt nhất về an toàn sinh học và an ninh sinh học song phương và đa phương để tạo điều kiện giám sát thích hợp đối với khoa học sự sống, nghiên cứu lưỡng dụng đang được quan tâm và nghiên cứu liên quan đến đại dịch tiềm ẩn và các vấn đề có hậu quả nghiêm trọng khác và để tăng cường quản lý rủi ro của R&D liên quan đến công nghệ sinh học và sản xuất sinh học trên toàn cầu; (viii) thúc đẩy cách sắp xếp các phân loại quốc tế về các sản phẩm sản xuất sinh học để đo lường giá trị của các sản phẩm đó đối với cả Hoa Kỳ và các nền kinh tế sinh học toàn cầu.

P.A.T (NASATI), theo Executive Order on Advancing Biotechnology and Biomanufacturing Innovation for a Sustainable, Safe, and Secure American Bioeconomy, Executive Order 14081 https://www.whitehouse.gov/, 4/2023