Ngày 7/10/2019, tại Thụy Điển, Hội đồng xét duyệt và trao giải Nobel Y học đã công bố chính thức công trình nghiên cứu đạt giải Nobel Y học năm 2019.

Nobel Y học là giải thưởng được công bố đầu tiên trong chuỗi các giải Nobel danh giá. Giải Nobel được trao cho các thành tựu trong khoa học, văn chương và hòa bình, ra đời từ năm 1901 theo di nguyện của nhà sáng chế và doanh nhân Alfred Nobel.

Chủ nhân của giải thưởng Nobel Y học năm nay thuộc về 3 nhà khoa học là William G. Kaelin, Giáo sư y khoa người Mỹ; Gregg L. Semenza, người Anh và Peter J. Ratcliffe, người Mỹ vì công trình nghiên cứu về việc các các tế bào của động vật đa bào tương tác, thích nghi với sự biến đổi của oxy, yếu tố duy trì sự sống.

Ủy ban Nobel cho biết, dù người ta đã biết từ lâu rằng oxy là thiết yếu để duy trì sự sống, tuy nhiên cơ chế phân tử đằng sau cách các tế bào phản ứng khi lượng cung oxy giảm hoặc tăng vẫn là bí ẩn. Cơ chế thích nghi với oxy thay đổi là một trong những lý do các loài động vật có thể thích nghi được ở nhiều điều kiện sống và các nhà khoa học đạt giải năm nay chính là người giải thích được cơ chế đó.

Các nhà khoa học đã phát hiện ra rằng cơ chế cảm nhận oxy xuất hiện trong gần như mọi tế bào, không chỉ ở tế bào thận nơi sản sinh EPO. Và khi mức oxy trong máu thấp, còn gọi là hypoxia, một loại phức hợp protein gọi là tác nhân cảm ứng hypoxia (HIF) sẽ tăng lên. Trong các điều kiện thông thường, HIF biến mất rất nhanh nhưng lại được bảo vệ trong môi trường thiếu oxy. Quan trọng là phức hợp này gắn với một phần DNA gần gene điều khiển EPO. Công trình nghiên cứu của họ cũng cho thấy khi mức oxy cao, tế bào chứa rất ít HIF nhưng khi mức oxy thấp, lượng HIF tăng lên để gắn vào ADN có thể kết nối và điều chỉnh gene EPO cũng như các gene khác có phần ADN gắn kết với HIF.

Sức ảnh hưởng của khám phá này rất lớn bởi phản ứng của cơ thể với sự thay đổi mức oxy liên quan đến nhiều thứ, từ việc tập thể dục cho đến sự phát triển của phôi thai. Nó cũng liên quan đến một số căn bệnh khiến bệnh nhân có ít EPO hơn và thiếu máu trầm trọng.

Trong ung thư, các khối u thường sử dụng cơ chế liên quan đến oxy để kích thích sự phát triển các mạch máu mới, một lĩnh vực đang được các nhà khoa học nghiên cứu.

Ngoài ra, theo hội đồng trao giải Nobel, cơ chế thích ứng của tế bào với các mức oxy cũng giải thích việc các loài động vật có thể sinh sống tại nhiều khu vực có độ cao khác nhau.

Như vậy, công trình nghiên cứu của các nhà khoa học đặt nền móng để chúng ta thấu hiểu mức độ oxy ảnh hưởng như thế nào đến các chức năng chuyển hóa và sinh lý của tế bào, hiểu được cách thức mà các loài động vật có thể sống được ở nhiều môi trường và độ cao khác nhau từ đó mở ra nhiều cơ hội nghiên cứu thêm về cách chữa lành vết thương, nghiên cứu về thai sản hay bệnh ung thư.

Năm ngoái, giải thưởng Nobel Y học đã về tay hai nhà khoa học Mỹ và Nhật với nghiên cứu về liệu pháp miễn dịch trong điều trị bệnh ung thư.

Tuần lễ trao các giải Nobel trong các lĩnh vực Y học, Vật lý, Hóa học, Văn học, Hòa bình diễn ra tại Stockholm (Thụy Điển) và Oslo (Na Uy) từ ngày 7 đến 14/10/2019. Phần thưởng đi kèm giải Nobel là 9 triệu crown Thụy Điển, tương đương 913.000 USD và giải thưởng sẽ được chia đều cho các nhà khoa học đoạt giải.

P.T.T (NASATI)