Thể thực khuẩn Bacteriophages (phage) là vi rút đặc biệt tiêu diệt vi khuẩn. Đầu thế kỷ 20, các nhà nghiên cứu đã thử nghiệm các phage như một phương pháp tiềm năng để điều trị nhiễm khuẩn. Nhưng sau đó, kháng sinh xuất hiện và phage rơi ra khỏi sự che chở. Tuy nhiên, với sự gia tăng của nhiễm trùng kháng kháng sinh, nhóm nghiên cứu đã đổi mới mối quan tâm của họ đối với liệu pháp phage. Trong một số trường hợp hạn chế, những bệnh nhân bị nhiễm vi khuẩn đa kháng thuốc đe dọa tính mạng đã được điều trị thành công bằng liệu pháp phage thử nghiệm sau khi tất cả các biện pháp thay thế khác đã hết.

Các nhà nghiên cứu tại Đại học Y khoa San Diego và các cộng tác viên của họ lần đầu tiên đã áp dụng thành công liệu pháp phage ở chuột ở tình trạng không được coi là nhiễm trùng do vi khuẩn: bệnh gan do rượu.

Tác giả cao cấp Bernd Schnabl đến từ Trường Y khoa UC San Diego, cho biết: "Chúng tôi không chỉ liên kết một độc tố vi khuẩn cụ thể với kết quả lâm sàng tồi tệ hơn ở những bệnh nhân mắc bệnh gan do rượu, chúng tôi đã tìm ra cách phá vỡ liên kết đó bằng cách chỉnh sửa chính xác microbiota ruột với phage".

Có tới 75% bệnh nhân bị viêm gan do rượu nặng, dạng bệnh gan nghiêm trọng nhất liên quan đến rượu, tử vong trong vòng 90 ngày sau khi chẩn đoán. Tình trạng này thường được điều trị bằng corticosteroid, nhưng không có hiệu quả cao. Ghép gan sớm là phương pháp duy nhất, nhưng chỉ được cung cấp tại các trung tâm y tế và chọn lọc cho một số bệnh nhân. Trên thực tế, chỉ có khoảng 8.000 ca ghép gan vì tất cả các lý do tại Hoa Kỳ mỗi năm, theo Tổ chức Gan Hoa Kỳ, với một danh sách chờ đợi khoảng 14.000 người.

Rượu có thể trực tiếp làm hỏng các tế bào gan. Nhóm nghiên cứu trước đó đã phát hiện ra rằng rượu cũng có hại cho gan vì lý do thứ hai: Nó làm giảm kháng sinh đường ruột tự nhiên, khiến chuột dễ bị vi khuẩn phát triển trong gan và làm trầm trọng thêm bệnh gan do rượu. Trong nghiên cứu hiện tại, nhóm nghiên cứu, tập trung giải quyết hai câu hỏi chính: Làm thế nào để vi khuẩn đường ruột góp phần gây tổn thương gan? Và liệu pháp phage có thể được sử dụng để làm giảm vi khuẩn và do đó làm giảm bệnh gan do rượu?

Các nhà nghiên cứu phát hiện ra rằng các tế bào gan bị tổn thương bởi cytolysin, một loại độc tố do Enterococcus faecalis tiết ra, một loại vi khuẩn thường được tìm thấy với số lượng thấp trong ruột người khỏe mạnh. Họ cũng phát hiện ra rằng những người bị viêm gan do rượu có nhiều E. faecalis sản xuất cytolysin trong ruột hơn những người khỏe mạnh. E. faecalis càng hiện diện, bệnh gan của họ càng nghiêm trọng. Đối với những người mắc bệnh gan do rượu, hơn 5% vi khuẩn trong phân của họ là Enterococcus, so với hầu như không có ở những người khỏe mạnh hoặc những người mắc chứng rối loạn sử dụng rượu. Khoảng 80% bệnh nhân viêm gan do rượu có E. faecalis sống trong phân của họ và 30% dương tính với cytolysin. Hơn nữa, các nhà nghiên cứu phát hiện ra rằng gần 90% bệnh nhân dương tính với cytolysin bị viêm gan do rượu đã chết trong vòng 180 ngày sau khi nhập viện, so với khoảng 4% bệnh nhân âm tính với cytolysin.

Đồng tác giả nghiên cứu Schnabl, cho biết: "Dựa trên phát hiện này, chúng tôi tin rằng việc phát hiện gen cytolysin trong phân từ bệnh nhân viêm gan do rượu có thể là một dấu ấn sinh học rất tốt cho mức độ nghiêm trọng của bệnh gan và nguy cơ tử vong. Một ngày nào đó chúng tôi có thể chọn bệnh nhân cho các liệu pháp phù hợp dựa trên tình trạng cytolysin của họ”. Tiếp theo, nhóm nghiên cứu đã chuyển phân từ những người dương tính với cytolysin và alcoholic bị viêm gan do rượu sang chuột. Những con chuột có hệ vi sinh vật đường ruột dương tính với cytolysin đã phát triển bệnh gan do rượu nặng hơn và sống sót ít hơn những con chuột không có cytolysin.

Để nghiên cứu tiềm năng của liệu pháp phage, các nhà nghiên cứu đã phân lập từ nước thải bốn loại phage khác nhau nhắm mục tiêu cụ thể là E. faecalis sản xuất cytolysin. Khi họ điều trị cho chuột bằng các phage nhắm mục tiêu, vi khuẩn và bệnh gan do rượu đã bị loại bỏ. Kiểm soát các phage nhắm vào vi khuẩn khác hoặc E. faecalis không gây độc tế bào không có tác dụng.

Schnabl giải thích: "Liệu pháp phage này mới chỉ được thử nghiệm trên chuột và một thử nghiệm lâm sàng sẽ được yêu cầu để kiểm tra sự an toàn của phương pháp này và xác nhận những phát hiện của chúng tôi ở những bệnh nhân bị viêm gan do rượu”.

Trường Y khoa UC San Diego đã đi đầu trong việc phát triển liệu pháp phage trong vài năm qua. Kể từ đó, bảy bệnh nhân khác tại UC San Diego Health đã được điều trị bằng các phage. Trong mọi trường hợp, các phương pháp điều trị phage được coi là thử nghiệm khẩn cấp và được FDA chấp thuận khẩn cấp. Để tiếp tục phát triển công việc này, vào tháng 6 năm 2018, Trường Y khoa UC San Diego đã ra mắt Trung tâm Ứng dụng và Trị liệu Phage Sáng tạo (IPATH).

Đ.T.V (NASATI), theo https://medicalxpress.com/news/2019-11-phage-therapy-alcoholic-liver-disease.html, 13/11/2019