Các nhà nghiên cứu UT Southwestern (UTSW) báo cáo rằng 3 loại thuốc kháng sinh có tuổi đời hàng thập kỷ qua có thể “ngăn chặn” một cơn đau gây ra do tổn thương dây thần kinh ở động vật. Những phát hiện này, được công bố trên PNAS mới đây, có thể cung cấp một giải pháp thay thế cho thuốc giảm đau nhóm opioid, nhóm thuốc kê đơn có tác dụng phụ không mong muốn là có thể gây nghiện, gây ra tình trạng lạm dụng thuốc ở Hoa Kỳ.

Có hơn 100 triệu người Mỹ chịu ảnh hưởng bởi những cơn đau mãn tính, và 1/4 trong số này bị đau hàng ngày. Gánh nặng chi phí y tế mỗi năm thiệt hại khoảng 600 tỷ USD tiền lương. Đối với nhiều người trong số những bệnh nhân này - ví dụ như những người bị ung thư, tiểu đường hoặc chấn thương - cơn đau của họ là đau thần kinh, có nghĩa chứng đau này là do những tổn thương các dây thần kinh cảm giác đau gây nên

Để điều trị các cơn đau mãn tính, các đơn thuốc giảm đau nhóm opioid đã được kê cho các bệnh nhân tăng lên theo cấp số nhân kể từ cuối những năm 1990, dẫn đến gia tăng lạm dụng thuốc và tình trạng sử dụng quá liều.

Theo một nghiên cứu của Trung tâm nghiên cứu phát triển thuốc Tufts, Enas S. Kandil, phó giáo sư gây mê và quản lý cơn đau tại UTSW giải thích: Mặc dù nhu cầu thực tế về các loại thuốc giảm đau an toàn là rất lớn nhưng việc phát triển thành công một loại thuốc theo toa mới thường phải mất hơn một thập kỷ và chi phí khoảng hơn 2 tỷ đô la.

Trong quá trình tìm kiếm một giải pháp thay thế opioid, Kandil và các đồng nghiệp UT Southwestern của cô - bao gồm Tiến sỹ Hesham A. Sadek, giáo sư về nội khoa, sinh học phân tử và lý sinh; Tiến sỹ Mark Henkemeyer, giáo sư về khoa học thần kinh; Tiến sĩ Mahmoud S. Ahmed, giảng viên nội khoa; và tiến sỹ Ping Wang, nhà nghiên cứu bậc sau tiến sĩ - đã khám phá ra tiềm năng của các loại thuốc đã được Cục Quản lý Thực phẩm và Dược phẩm (FDA) phê duyệt.

Nhóm nghiên cứu tập trung vào EphB1, một loại protein được tìm thấy trên bề mặt các tế bào thần kinh, protein này được Henkemeyer và các đồng nghiệp của ông đã phát hiện ra trong quá trình đào tạo bậc sau tiến sĩ của ông gần ba thập kỷ trước. Nghiên cứu đã chỉ ra rằng protein này là nguyên nhân chính tạo ra các cơn đau thần kinh. Những con chuột được biến đổi gen để loại bỏ tất cả protein EphB1 đều không cảm thấy đau thần kinh, thậm chí ngay cả những con chuột chỉ có một nửa lượng protein này thông thường cũng có khả năng chống lại các cơn đau thần kinh. Điều này cho thấy EphB1 sẽ là mục tiêu đầy hứa hẹn cho các loại thuốc giảm đau mới. Nhưng thật không may, không có loại thuốc nào được biết đến có thể làm bất hoạt EphB.

Để khám phá thêm góc độ này, Ahmed đã sử dụng một mô hình máy tính để quét danh mục các loại thuốc được FDA chấp thuận, kiểm tra xem cấu trúc phân tử của chúng có hình dạng và tính chất hóa học phù hợp để liên kết với EphB1 hay không. Cuộc tìm kiếm của họ đã tìm ra ba loại thuốc tetracycline, thành viên của một họ thuốc kháng sinh được sử dụng từ những năm 1970. Ahmed cho biết ba loại thuốc này gồm demeclocycline, chlortetracycline và minocycline, có lịch sử sử dụng lâu dài, an toàn và ít tác dụng phụ nhất.

Để điều tra xem liệu những loại thuốc này có thể liên kết và bất hoạt EphB1 hay không, nhóm nghiên cứu đã kết hợp protein EphB1 với những loại thuốc này trong đĩa petri và đo hoạt động của EphB1. Kết quả cho thấy, mỗi loại thuốc này đều ức chế protein ở liều lượng tương đối thấp. Bằng kỹ thuật tinh thể học tia X, Wang đã chụp ảnh được cấu trúc của EphB1 với chlortetracycline. Hình ảnh cho thấy thuốc nằm gọn trong một túi ở vùng xúc tác của protein, một vị trí quan trọng cần thiết để EphB1 bất hoạt.

Trong ba mô hình chuột đau thần kinh khác nhau, tiêm ba loại thuốc này kết hợp thành một làm giảm đáng kể các phản ứng gây đau, việc kết hợp này đạt hiệu quả lớn hơn dù ở liều thấp hơn so với tiêm từng loại thuốc riêng lẻ. Sau khi các nhà nghiên cứu kiểm tra não và tủy sống của những con chuột này, họ xác nhận rằng EphB1 trên các tế bào của những mô này đã bị bất hoạt, dẫn đến khả năng chống đau của chúng. Kandil cho biết sự kết hợp của những loại thuốc này thực hiện ở giai đoạn sau của nghiên cứu cũng có thể làm dịu cơn đau ở người. “Trừ khi chúng ta tìm ra được các giải pháp thay thế opioid cho những cơn đau mãn tính, nếu không chúng ta vẫn lại tiếp tục chứng kiến ​​tình trạng lạm dụng opioid đang diễn ra. Nghiên cứu này cho thấy điều gì có thể xảy ra nếu tập hợp các nhà khoa học và bác sĩ có kinh nghiệm khác nhau từ các nền tảng khác nhau. Chúng tôi đang mở cửa để có được một cái gì đó mới”, Ahmed nói.

P.T.T (NASATI), theo https://medicalxpress.com/news/2021-02-longtime-antibiotics-alternative-addictive-opioid.html, 22/2/2021